၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်တွင် စစ်အုပ်စု၏ အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှု စတင်စဉ်က အရပ်သား အစိုးရအား ဖြုတ်ချကာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းခြင်းမှာ မှန်ကန်သည့် နည်းလမ်း မဟုတ်ကြောင်းနှင့် ရွေးကောက်ပွဲအကြောင်းပြ လုပ်ဆာင်မှုမှာ မမှန်ကန်ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် ဒီမိုကရေစီရေး လိုလားသည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများက ကြေညာချက်ထုတ် ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန်၊ ဗြိတိန် ပါဝင်သည့် အနောက်နိုင်ငံအများစုက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ခဲ့ကြသော်လည်း မြန်မာစစ်တပ်နှင့် အဆက်အဆံရှိသည့် ရုရှား၊ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ ထိုင်း စသည့် နိုင်ငံများကမူ သတိဖြင့် ချဉ်းကပ်တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။
တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရ Wang Wenbin က စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီး နှစ်ရပ်အကြာ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက်တွင် "မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ပတ်သက်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် အဲဒီလို ထင်မြင်ယူဆနေကြတာ မမှန်ပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း မတူကွဲပြားမှုတွေကို သင့်တော်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ ဘက်ပေါင်းစုံ ပါဝင်ဖြေရှင်းပြီး နိုင်ငံရေးအရရော လူမှုရေးအရပါ တည်ငြိမ်နေတာကိုပဲ ရင်းနှီးတဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတစ်ခုအနေနဲ့တွေ့ မြင်ချင်ပါတယ်” ဟု ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သည်။
ဗြိတိန် နိုင်ငံက ဦးစီး၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ဖော်ဆောင်ရေးနှင့် အာဏာ သိမ်းစစ်တပ်အား အရေးယူနိုင်ရန်အတွက် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ၌ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက်က အစည်းအ ခေါ်ယူခဲ့ကာ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဗြိတိန်သံအမတ် Barbara Woodward က မြန်မာစစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကို ရှုတ်ချကြောင်းနှင့် ဖမ်းဆီးထားသူများအား ချက်ချင်းလွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော် အဖွဲ့ဝင် ၁၅ နိုင် ငံလုံးက သဘောတူညီချက် မရရှိခဲ့ဘဲ ၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၀ ရက်တွင် ဖမ်းဆီးခံထားရသူများ ပြန်လွှတ်ရန်၊ အာဆီယံက မြန်မာ့အရေးအား ကူညီရန်၊ စစ်တပ်နှင့် ပြည်သူအကြား ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြရန်သာ ကြေညာချက်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းအစည်းအဝေး၌ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်သည့် တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့က ဗီတို အာဏာသုံး၍ ထိုသို့ပြုလုပ်ရန် ပိတ်ပင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကာ တရုတ်က "အစိုးရ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း" သာ ဖြစ်သည်ဟု တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။
NUG အား မြန်မာ့ ပြည်သူ့အစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြရန် နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ အကျိုး တူပူးပေါင်းအဖွဲ့နှင့် အာဆီယံဒေသအတွင်း လူ့အခွင့်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များ ကလည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီ ၂၄ ရက်တွင် ပြုလုပ်မည့် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးသို့ အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စု ကိုယ်စားလှယ်ထက် NUG ကိုသာ ဖိတ်ခေါ်သင့်ကြောင်း တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ သို့သော် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျကာတာမြို့တွင် ပြုလုပ်သည့် ယင်းထိပ်သီးအစည်းအဝေးသို့ မြန်မာအာဏာသိမ်းစစ်ခေါင်းဆောင် တက်ရောက်ရန် ဖိတ်ကြား၊ တက်ရောက်စေခဲ့သည်။ NUG ဘက်က အာဆီယံအား ဆက်သွယ်ခဲ့သော်လည်း အစည်းအဝေး သို့ ဖိတ်ခေါ်ခြင်း မပြုလုပ်ခဲ့ပေ။ ယင်းအစည်းအဝေး၌ မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် အာဆီယံဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အား ချမှတ်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ယင်းအချက် ငါးရပ်မှာ -
၁။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ချက်ချင်းရပ်ပြီး သက်ဆိုင်သူအားလုံး ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း ဆောင်ရွက်ကြရန်
၂။ ပြည်သူတွေရဲ့အကျိုးစီးပွားအတွက် ငြိမ်းချမ်းတဲ့အဖြေတစ်ခု ရအောင် သက်ဆိုင်သူအားလုံး အပြုသဘော ဆွေးနွေးကြရန်
၃။ အာဆီယံအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ အကူအညီနဲ့ ဆွေးနွေးရေးလုပ်ငန်းစဉ် အကောင်အထည် ဖော်နိုင်အောင် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌရဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ်တစ်ယောက်က ကြားဝင်ညှိနှိုင်းပေးရန်
၄။ အာဆီယံအသင်းရဲ့ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေးဌာနကတဆင့် မြန်မာနိုင်ငံကို အကူအညီများ ပေးရန်
၅။ သက်ဆိုင်သူအားလုံးနှင့် တွေ့ဆုံရန် အာဆီယံအထူးကိုယ်စားလှယ်နဲ့အဖွဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို စေလွှတ်ရန် တို့ ဖြစ်သည်။
ယင်းသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အရ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံခြားရေး ဒုတိယဝန်ကြီး အီရီဝမ်ယူစွဖ်ပ်၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ပရက်ဆိုခွန်၊ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ရတ်နို မာဆူဒီတို့အား နှစ်အလိုက် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၆ – ၂၈ ရက်က အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်သည့် ဘရူးနိုင်း နိုင်ငံတွင် ကျင်းပမည့် အဖွဲ့ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအား အာဆီယံနိုင်ငံများက စစ်အုပ်စုအား တက်ရောက်ခွင့် ကန့်သတ်ခဲ့သည်။ ယင်းကန့်သတ်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်အား ကျန်အာဆီယံ ကိုးနိုင်ငံလုံးစလုံးက တညီတညွတ်တည်း ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကာ မြန်မာ့အရေးအတွက် ချမှတ် ထားသည့် အာဆီယံဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အား စစ်ကောင်စီဘက်မှ လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်း မရှိသည့် အတွက် ဖြစ်သည်။
အမေရိကန် ပါဝင်သည့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေးအရ ဖိအားပေး မှုကို တုံ့ပြန်နိုင်ရန်အတွက် အာဏသိမ်းစစ်ကောင်စီက ယင်းမတိုင်မီကတည်းက ကုလသမဂ္ဂ ဗီတိုအာဏာရှင် နိုင်ငံဖြစ်သည့် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေး တိုးမြှင့်မှုများ ကြိုတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။
မြန်မာစစ်တပ်၏ အဓိက မိတ်ဆွေဟု သတ်မှတ်ရမည့် တရုတ်နိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းမှုအပြီး ၎င်းတို့၏ သဘောထားဖြစ်သည့် "အစိုးရ ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း" ဟု ထုတ်ဖော်ပြောဆိုပြီး နောက်ပိုင်း နှုတ်ဆိတ်နေခဲ့သည်။ သို့သော် ပြည်တွင်း၌ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ ရှိလာခြင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံသားများနှင့် လုပ်ငန်းများအပေါ် သပိတ်မှောက်မှု လုပ်လာမှုများ ရှိချိန်တွင်မူ မြန်မာစစ်တပ်အား သံတမန်နည်းအရ ဖိအားပေး လုပ်ဆောင်ခိုင်းခဲ့သည်။
နိုင်ငံတကာ၏ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ အရေးယူမှုမှာ ထိခိုက်မှုရှိသော်လည်း မိတ်ဆွေများဖြစ်သည့် ရုရှား၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယားတို့နှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ်က ၂၀၂၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအတွင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသည်။
မြန်မာစစ်တပ် အာဏသိမ်းပြီး တစ်နှစ်ခန့်အကြာ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၇ ရက်နှင့် ၈ ရက်တို့တွင် ကမ္ဘောဒီးယားဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာကာ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်ခေါင်းဆောင်နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ယင်းမှာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပထမဆုံး လာရောက် နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တစ်ဦး၏ ခရီးစဉ်လည်း ဖြစ်သည်။
ကမ္ဘာ့နိုင်ငံကြီး ရှစ်ခုတွင် NUG အစိုးရ၏ ကိုယ်စားလှယ်ရုံးများ ဖွင့်လှစ်လာနိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်းနိုင်ငံရှစ်ခု မှာ သြစတြေးလျ၊ ချက်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျပန်၊ ဗြိတိန် ၊ နော်ဝေ၊ တောင်ကိုရီးယား နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တို့၌ ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတကာရှိ လွှတ်တော်များနှင့် ထိတွေ့မှုများ ပိုမိုလုပ်ဆောင်လာနိုင်ခဲ့ကာ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးနှင့် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်က ကျူးလွန်နေသည့် ရာဇဝတ်မှုကိစ္စရပ်များအား တင်ပြ နိုင်ခဲ့ကြသည်။ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်တရားရုံး - ICC ၊ ကုလသမဂ္ဂ နိုင်ငံတကာတရားရုံး - ICJ အပြင် အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ၊ ဗျူနိုအေးရိစ်မြို့ တရားရုံး၊ ဂျာမနီနိုင်ငံ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်ရုံးတို့၌ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူမျိုးသုဉ်း သတ်ဖြတ်မှုများဖြင့် တရားစွဲဆိုထားသည်။
ထို့ပြင် မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေး လှုပ်ရှားသူများနှင့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ၊ အဖွဲ့အစည်းများ ၁၀၀ ကျော်ကကလည်း ၂၀၂၂ ခုနှစ် မတ်လ ၇ ရက်တွင် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အား အမြန်ဆုံးတရားစွဲနိုင်ရန်အတွက် ကုလ သမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီသို့ တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ယင်းမတိုင်မီ အာဏာသိမ်းမှု တစ်နှစ်ပြည့်သည့် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်တွင် လွတ်လပ်သည့် စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးယန္တရား - IIMM ကလည်း အာဏာသိမ်း စစ်တပ်ကျူးလွန်နေသည့် လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများအပြင် ကြီးလေးသည့် နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူများအား တရားစွဲဆိုရာ၌ အထောက် အကူဖြစ်စေမည့် အမှုတွဲများ တည်ဆောက်နေပြီဟု ကြေညာထားခဲ့သည်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အချက် ၁၅ ချက် ပါဝင်သော ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ် အကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် ပတ်သက်သည့် အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်များ၏ ပြန်လည်သုံးသပ်ချက်နှင့် ဆုံးဖြတ်ချက် ကို အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှားမှ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူများကလည်း လူ့အခွင့် အရေးချိုးဖောက်မှုများ ရှိသည့် မြန်မာ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အား တရားစွဲဆို ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခွင့်ရရေးအတွက် ၎င်းတို့နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရားရုံးသို့ တင်သွင်းခြင်းအား ၂၀၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလအတွင်းက ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG က နိုင်ငံတကာ အသိအမှတ်ပြုရရန်အတွက် ကြိုးပမ်းမှုမျာကြောင့် အသိအမှတ်ပြုခံရမှုများ ရှိလာခဲ့သည်။ ပြင်သစ် အထက်လွှတ်တော်၌လည်း NUG အစိုးရအား အသိအမှတ်ပြုရေးအဆိုမှာလည်း ကန့်ကွက်သူမရှိ ထောက်ခံအတည်ပြုခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ အတွင်းက ပြုလုပ်သည့် ဥရောပသမဂ္ဂ – EU လွှတ်တော်၌လည်း မြန်မာအာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင်များအား ထပ်တိုးဒဏ်ခတ် အရေးယူရန်နှင့် NUG အား မြန်မာနိုင်ငံ၏ တရားဝင်အစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။
ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများအပေါ် ရှုတ်ချကြောင်း ဆုံးဖြတ်ချက်တရပ်ကို ထောက်ခံမဲ ၁၂ မဲ၊ ကြားနေမဲ သုံးမဲဖြင့် ချမှတ်ခဲ့သည်။ ကြားနေခဲ့သည့် သုံးနိုင်ငံမှာ တရုတ်၊ ရုရှားနှင့် အိန္ဒိယတို့ဖြစ်သည်။ အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက်သည် မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံး ချမှတ်ခဲ့သည့် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးကောင်စီလည်း ဖြစ်သည်။
မြန်မာ့နွေဦး တော်လှန်ရေး စတင်ချိန်တွင် နိုင်ငံ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံက နှုတ်ဆိတ်နေခဲ့သည်။ သို့သော် ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လတွင် ပြုလုပ်သည့် Quad လေးနိုင်ငံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင်မူ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်နှင့် အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီတို့ တက်ရောက်ပြီး ယင်း လေးနိုင်ငံ ပူးတွဲကြေညာချက်များတွင် မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်ပြီး ထည့်သွင်းထုတ်ပြန်လေ့ရှိသည်။ အိန္ဒိယသည် မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ရှင်းလင်းပြတ်သားသည့် သဘောထား ရပ်တည်ချက်ကို မထုတ်ပြန်ခဲ့ဘဲ ၎င်းပါဝင်သည့် အဖွဲ့အစည်း များအလိုက် ထုတ်ပြန်ချက်၌သာ မြန်မာ့အရေးကို ပူးတွဲပုံစံဖြင့် ထည့်သွင်းပြောဆိုခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အိန္ဒိယသည် စစ်အုပ်စုနှင့် စီးပွားရေးအရ ဆက်ဆံမှုများ၊ အထူးသဖြင့် လက်နက်ပစ္စည်းရောင်းချမှုများ ပြုလုပ်သည်ဟု စွပ်စွဲခံထားရပြီး ကုလသမဂ္ဂတွင် မြန်မာနိုင်ငံအား လက်နက်တင်ပို့ ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်ကန့်သတ်ရေးဆုံးဖြတ်ချက်အား မဲခွဲစဉ်က အိန္ဒိယက မဲမပေးဘဲ ကြားနေခဲ့ဖူးသည်။
အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သည့် ထိုင်းနှင့် အိန္ဒိယတို့သည် Track 1.5 စကားဝိုင်းများကို ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လနှင့် ဧပြီလများတွင် အသီးသီး ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ စကားဝိုင်းများတွင် အခြားအိမ်နီးချင်းများဖြစ်သော တရုတ်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် လာအိုတို့လည်း ပါဝင်ခဲ့ကြသလို အာဆီယံဥက္ကဌဟောင်းနှင့် လက်ရှိဥက္ကဌနိုင်ငံများဖြစ်သည့် ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့လည်း လေ့လာသူများအဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မေလတွင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ချင်ဂန်း နေပြည်တော်သို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီး စစ်အုပ်စုနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ထိုသို့သွားရောက်မှုတွင် တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ်ကိုလည်း သွားရောက်ခဲ့သေးသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒွန် ပရာမွတ်ဝီနိုင်က ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ (၉) ရက်နေ့တွင် နေပြည်တော် အကျဉ်းထောင်တွင် ဖမ်းဆီးခံထားရသည့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် လူချင်းတွေ့ဆုံခွင့်ရခဲ့ကြောင်း အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေးတွင် တင်ပြခဲ့သည်။
စစ်အုပ်စု အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ကုလသမဂ္ဂ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးကိုယ်စားလှယ်များအဖြစ် ခရစ်စတင်း ဘာဂနာနှင့် နော်လင်း ဟေဇာတို့ တာဝန်ယူခဲ့ကြသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ (၁၂) ရက်နေ့တွင် နော်လင်းဟေဇာ တာဝန်မှ ရပ်နားခဲ့သည်။
မူအားဖြင့် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရပြီဖြစ်သော တီမောနိုင်ငံသည် အစိုးရသစ်ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲသို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့ပြီး၊ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီးကို သမ္မတမှ လက်ခံတွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ထိုသို့တွေ့ဆုံမှုများအပြီး သြဂုတ် ၂၈ ရက်နေ့တွင် တီမောနိုင်ငံ၏ သံရုံးယာယီတာဝန်ခံကို စစ်အုပ်စုက နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာရန် နှင်ထုတ်ခဲ့သည်။
မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ချမှတ်ထားသည့် အာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီချက်ငါးရပ်ထက် ကျော်လွန်၍ လုပ်ဆောင်ရန် အပါအဝင် အချက်ခြောက်ချက်ပါသည့် "မြန်မာပိုင်၊ မြန်မာဦးဆောင် ဖြေရှင်းမှု" ရည်ရွယ်ချက်အား သုံးသပ်ဖြေရှင်းရေး ရပ်တည်ချက်စာတမ်းအား မြန်မာ့အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း ၂၆၀ က လက်မှတ်ရေးထိုး ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အချက်ခြောက်ချက်၌ အာဆီယံအနေဖြင့် "မြန်မာပိုင်၊ မြန်မာဦးဆောင်" ချဉ်းကပ်မှုသည် မြန်မာပြည်သူများ၏ စုပေါင်းဆန္ဒအား ထောက်ခံပံ့ပိုးပေးသည့် စစ်မှန်သော နိုင်ငံရေးဆန္ဒဖြင့် ကျောထောက်နောက်ခံပြုရန်၊ တရားမဝင် စစ်အုပ်စုနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် သို့မဟုတ် အပေးအယူလုပ်ရန် မြန်မာ့တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများအပေါ် ဖိအားပေးမှုအားလုံး ရပ်တန့်ရန်နှင့် စစ်အုပ်စုအား လုံးလုံးလျားလျား ဖယ်ထုတ်ထားသည့် ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုလုပ်ငန်းစဉ်အား ထောက်ခံအားပေးရန်၊ စစ်အုပ်စုနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ချက်ချင်းရပ်တန့်ကာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တရားဝင်ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တရားဝင် လူသိရှင်ကြား ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် ပါဝင်သည်။
ထို့ပြင် စစ်အုပ်စုကျင်းပရန် စီစဉ်ထားသည့် အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲအား လူသိရှင်ကြား ရှုတ်ချကာ ထောက်ခံမှုများနှင့် ထောက်ခံမည့် အစီအစဉ်အားလုံးအား ရပ်တန့်ရန်၊ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် လမ်းကြောင်းများမှတဆင့် IDP များအတွက် လူသားစာနာ အကူအညီများ ပေးရန်၊ မြန်မာစစ်တပ်၏ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှု၊ လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုများအတွက် နိုင်ငံတကာဥပဒေအောက်၌ တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံစေရန် နိုင်ငံတကာနှင့် မြန်မာပြည်သူများ၏ ကြိုးပမ်းမှုများ၌ ပူးပေါင်းပါဝင်ပေးရန်လည်း ရပ်တည်ချက်စာတမ်း၌ ဖော်ပြထားသည်။
ဒုတိယအကြိမ်မြောက် CDM နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းထုညီလာခံအား ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်မှ ၁၀ ရက်အထိ လေးရက်တာ ကျင်းပပြီးနောက် အချက် ၁၀ ချက်ပါ သဘောထားအား ဒီဇင်ဘာ ၁၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
CDM အင်အားစုအနေဖြင့် စနစ်သစ်နှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံသစ်အတွက် ဆက်လက်တိုက်ပွဲဝင်မည် ဖြစ်ကာ အကြမ်းဖက်စစ်တပ်နှင့် အပေါင်းအပါများ၊ ၎င်းတို့အား ကူညီပံ့ပိုးနေသည့် ပုဂ္ဂိုလ်၊ အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း ဆန့်ကျင်တော်လှန်မည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ထို့ပြင် တရားမဝင် စစ်အုပ်စုနှင့် ချုပ်ဆိုထားသော မည်သည့် နိုင်ငံတကာ စာချုပ်မျိုးကိုမဆို အသိအမှတ်ပြုမည် မဟုတ်ကြောင်း၊ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို အခြေခံပြုလုပ်မည့် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် မည်သည့် နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းကိုမဆို ပြတ်ပြတ်သားသား ရှုတ်ချကာ လုံးဝလက်ခံမည် မဟုတ်ကြောင်းလည်း သဘောထားထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ပူးပေါင်းလျက်ရှိသော Non CDM ဝန်ထမ်းများအနေဖြင့်လည်း ပြည်သူလုထုနှင့် ပူးပေါင်းရန်၊ ပြည်သူလူထု ထိခိုက်နာကျင်စေမည့် လုပ်ရပ်များကို ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်လျက်ရှိသူများကို တရားဥပဒေနှင့်အညီ ထိရောက်စွာ အရေးယူဆောင်ရွက်သွားရေးအတွက်လည်း သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများအား တိုက်တွန်းထားသည်။
ရုရှားအစိုးရက အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ပြုလုပ်မည့် အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲအား ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် ရုရှားနိုင်ငံသားနှင့် ၎င်းတို့အား စောင့်ရှောက်ရန် အကြောင်းပြချက်ဖြင့် လက်နက်ကိုင်များကိုပါ မြန်မာပြည်တွင်း စေလွှတ်နေမှုအပေါ် ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က ဒီဇင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရုရှားလက်နက်ကိုင်များသည် ၎င်းတို့နိုင်ငံသားများအား စောင့်ရှောက်ရန်အတွက်သာ ဖြစ်သည်ဟု ရုရှားအစိုးရဘက်က ထုတ်ပြန်ထားသော်လည်း ယင်းမှာ အကြမ်းမဖက် လူထုလှုပ်ရှားမှုများအား တိုက်ခိုက်ရန် ကြိုတင်စီမံချက်သာဖြစ်ပြီး စစ်အုပ်စုနှင့် ရုရှားအကြား တရားမဝင် ချုပ်ဆိုထားသည့် စာချုပ်နှင့် သဘောတူညီချက်များအား ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုလက်ထက်တွင် ပယ်ဖျက်သွားမည်ဟုလည်း NUCC က သတိပေးထားသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တာ့ခ်ခရိုင်၊ အုန်းဖန်၌ ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်က နှစ်စဉ် ပြုလုပ်နေကြဖြစ်သည့် Doi Loi Fa ပွဲ၌ ဗုံးပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ပွားခဲ့ရာ အမှုမှန် ဖော်ထုတ်ရေးလုပ်ငန်းများ၌ ထိုင်းအာဏာပိုင်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) ဗဟိုအမြဲတမ်းကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်စဉ်၌ လေးဦး သေဆုံးကာ ၄၈ ဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ပြီး သံသယရှိ လူငယ်နှစ်ဦးအား ဖမ်းဆီးထားမိကြောင်း၊ တစ်ဦးမှာ KNU အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်ဟု ထိုင်းအာဏာပိုင်များအား ကိုးကား၍ Khaosad သတင်းဌာနက ရေးသားဖော်ပြပြီးနောက် အဆိုပါ သဘောထား ထုတ်ပြန်ချက်အား ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ထုတ်ပြန်ချက်၌ သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရသူများ၏မိသားစုဝင်များနှင့်အတူ ထပ်တူ ဝမ်းနည်းကြေကွဲကြောင်းနှင့် ယင်းကဲ့သို့သော အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များကို လက်မခံသည့်အပြင် ပြုလုပ်သူများကိုလည်း ကန့်ကွတ်ရှုတ်ချကြောင်း ပါရှိသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံရောက် မြန်မာအလုပ်သမားများ၏ နေထိုင်ခွင့်အပေါ် ဖြေလျော့မှုများ ရှိသော်လည်း အခက်အခဲ ဖြစ်စေမည့် အချက်သုံးချက် ပါဝင်နေသည့်အပေါ် ပြန်လည်ပြင်ဆင် ဆောင်ရွက်ပေးစေလိုကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ထိုင်းအစိုးရထံ ဒီဇင်ဘာ ၄ ရက်က ပန်ကြားချက် ပေးပို့ထားသည်။
ထိုင်းအစိုးရက အထောက်အထားမရှိသည့် မြန်မာ့ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားများအား Non Thai Identification Card (ပန်းရောင်ကတ်) ထုတ်ပေးခြင်း၊ တရားဝင် အထောက်အထားများ ဖြစ်သည့် နိုင်ငံကူးလက်မှတ် (Passport) ၊ မည်သူမည်ဝါဖြစ်ကြောင်း သက်သေခံလက်မှတ် (Certificate of Identity) (အစိမ်းရောင်စာအုပ်) ကိုင်ဆောင်ထားသူများအား မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်စရာမလိုဘဲ သက်တမ်းတိုးမှု ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး အစီအစဉ်သစ်၌ အခက်အခဲဖြစ်စေမည့် အချက်များ ပါဝင်နေခြင်း ဖြစ်သည်။
NUG အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနက ပေးပို့သည့် ပန်ကြားချက်၌ (၁) အလုပ်သမားများ၏ အချက်အလက်များအား စစ်ကောင်စီထံ ပေးပို့ခြင်း (၂) သက်တမ်းတိုးလျှောက်ထားရာ၌ သတ်မှတ်ထားသည့် ကုန်ကျစရိတ်အပြင် စစ်ကောင်စီထံ ပြည်ပလစာဝင်ငွေခွန် ဆောင်ထားကြောင်းနှင့် စစ်ကောင်စီ သတ်မှတ်သည့် ဘဏ်နှင့် ငွေကြေးဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများမှတဆင့် မြန်မာနိုင်ငံဗဟိုဘဏ်က သတ်မှတ်သော ငွေလဲနှုန်းထားအတိုင်း ပြည်တွင်းရှိ မိသားစုထံ ငွေလွှဲပြောင်းမှု အထောက်အထား ပြသရခြင်း (၃) ယခင်ကုန်ကျစရိတ်ထက် နှစ်ဆ မှ သုံးဆအထိ ရှိလာနိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် ယခင်အတိုင်း သက်တမ်းတိုးပေးခြင်းနှင့် အထောက်အထား ထုတ်ပေးခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်အတိုင်း ဆောင်ရွက်ပေးရန် တိုက်တွန်းထားသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု အာဏာ မသိမ်းခင်က အထောက်အထားတစ်ခုခု ကိုင်ဆောင်ထားသူ နှစ်သန်းကျော်နှင့် အထောက်အထားမဲ့၁ ဒသမ ၅ သန်းကျော် ရှိခဲ့ကာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ယင်းပမာဏထက် ပိုမိုများပြားလာလျက် ရှိသည်။
စစ်ဘေးဒုက္ခဒဏ် ခံစားနေရသည့် ပြည်သူများအား ငဲ့ညှာခြင်း၊ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ် တည်ငြိမ်ရေးနှင့် ပြည်တွင်းစစ်ရေးပဋိပက္ခများအား နိုင်ငံရေးနည်းဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်ရေးနှင့် ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေးအား လက်တွေ့ကျကျ ဖော်ဆောင်ရန်အတွက် အချက်ခြောက်ချက်ပါ ရပ်တည်ချက်နှင့် သဘောထားအား မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) (ကိုးကန့်) စစ်ရေးကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
“ပြည်တွင်းစစ်ရေးပဋိပက္ခကို နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် လိုလားပါကြောင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်" အမည်ဖြင့် ထုတ်ပြန်မှု၌ MNTJP/MNDAA သည် နိုင်ငံသစ် တည်ထောင်မည် မဟုတ်ကြောင်း၊ ယနေ့မှစ၍ အစပြု ထိုးစစ်ဆင်မည် မဟုတ်ကြောင်းနှင့် တရုတ်၏ ကြားဝင်စေ့စပ်မှုအတိုင်း တက်ကြွစွာ ပူးပေါင်းမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ စစ်ကောင်စီဘက်မှ မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့ ဖော်ဆောင်နေသည့် ဝေဟင်နှင့် မြေပြင်ထိုးစစ်ဆင်မှုများအား ရပ်ဆိုင်းပေးရမည်၊ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးစဉ် MNTJP/MNDAA ဘက်မှ အဆင်မြင့်ကိုယ်စားလှယ် စေလွှတ်မည်ဖြစ်ကာ ပဋိပက္ခနှင့် အမြင်သဘောထားကွဲမှုများအား နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် မျှော်လင့်ကြောင်း၊ နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းကို အားပေးထောက်ခံသော်လည်း MNDAA အနေဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ခုခံကာကွယ်ခွင့်အား ယခင်နည်းတူ ဆက်လက်စွဲကိုင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပါရှိသည်။
ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်အား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) တွင် ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ရေး လျှောက်ထားမှု၌ ပူးပေါင်းသည့်အနေဖြင့် အစွမ်းကုန် အရှိန်မြှင့်ကြိုးပမ်း အားထုတ်မည်ဟု NUG-K2C က နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်တွင် ပူးတွဲကြေညာချက် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင်အား ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ပေးရန် ICC ရှေ့နေချုပ် Karim AA Khan က ICC သို့ နိုဝင်ဘာ ၂၇ ရက်တွင် လျှောက်ထားခြင်းဖြစ်ကာ ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ခံရမည့် တရားခံအား နိုင်ငံတကာက ဖမ်းဆီးအရေးယူနိုင်ရေး၊ မြန်မာပြည်သူလူထုအပေါ် ကျူးလွန်သည့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သောရာဇဝတ်မှုများကိုလည်း ဖော်ထုတ်ကာ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေများနှင့်အညီ ICC၊ ICJ စသည့် နိုင်ငံတကာ တရားစီရင်ရေးယန္တရားများမှတဆင့် တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုရှိစေရေးအတွက် အစွမ်းကုန် အရှိန်မြှင့် ကြိုးပမ်းအားထုတ်သွားမည်ဟု ထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။
NUG-K2C စုဖွဲ့မှုတွင် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ၊ ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) ၊ ကရင်နီ အမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ (KNPP) ၊ ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး (CNF) တို့ ပါဝင်ကာ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၊ အာဆီယံ၊ ကုလသမဂ္ဂနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်စစ်ခေါင်းဆောင် ဦးဆောင်လျက်ရှိသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် ပြုလုပ်နေသော ဆက်ဆံရေးများကြောင့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သော ရာဇဝတ်မှုများ ဖြစ်ပွားခြင်းကို အားပေးသည့် အခြေအနေ မဖြစ်ပေါ်စေရေးအတွက် သတိမူကြရန် လိုအပ်လာပြီဖြစ်ကြောင်းလည်း သတိပေးထားသည်။
၂၀၁၆ - ၁၇ ခုနှစ်များအတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရိုဟင်ဂျာများ လူမျိုးသုဉ်း သတ်ဖြတ်မှုအတွက် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင်အား ဖမ်းဝရမ်းထုတ်နိုင်ရေးအတွက် လျှောက်ထားလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး(International Criminal Court– ICC) က နိုဝင်ဘာ ၂၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ICC ရှေ့နေချုပ် Karim Khan ၏ ဖမ်းဝရမ်းထုတ်နိုင်ရေး လျှောက်ထားချက်၌ မြန်မာစစ်တပ်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့၊ နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့နှင့် ရိုဟင်ဂျာမဟုတ်သည့် သူများ၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုဖြင့် မြန်မာစစ်တပ်သည် ယင်းရာဇဝတ်မှုများအား ကျူးလွန်ခဲ့ကြောင်း စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများပြုလုပ်ပြီးနောက် ခိုင်မာသည့် သက်သေများစွာ ရှိပြီ ဖြစ်ကြောင်း ပါရှိကာ လျှောက်ထားချက်အား တရားရုံးက စံနှုန်းသတ်မှတ်ချက်များနှင့် ကိုက်ညီမှု ရှိ၊ မရှိအား တရားသူကြီးများဘက်က ဆုံးဖြတ်ပေးရမည် ဖြစ်ကာ လက်ခံခဲ့ပါက တရားဥပဒေနှင့်အညီ ဖမ်းဆီးနိုင်ရေးအား ICC ရုံးဘက်က ဆက်လက်ဆောင်ရွက်သွားရမည် ဖြစ်သည်။
အောက်တိုဘာလသည် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံတို့နှင့် မြန်မာ့အရေးကိစ္စ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံတွင် တဖန် ပြန်လည်ဆွေးနွေးလာကြသည့် ကာလတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာလအတွင်း မြန်မာ့အရေး နိုင်ငံတကာခရီးဆန့်ခဲ့မှုကို အောက်တွင် ပြန်လည် အနှစ်ချုပ် အစီရင်ခံအပ်ပါသည်။
(၄၄) နှင့် (၄၅) ကြိမ်မြောက် အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးများကို လာအိုနိုင်ငံ၊ ဗီယန်ကျင်းမြို့၌ အောက်တိုဘာ ၈ ရက်က ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ မြန်မာအရေးနှင့် ပတ်သက်၍ သက်ဆိုင်ရာအားလုံး ပါဝင်နိုင်အောင် ချဉ်းကပ်လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သလို မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျပ်အတည်းနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများအား အဆုံးသတ်ရန် အာဆီယံနိုင်ငံများအနေဖြင့် ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ကြရန် လိုကြောင်း မလေးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Mohamad Hasan က ထိုအစည်းအဝေးအပြီး သတင်းထောက်များအား ပြောကြားခဲ့သည်။
အစည်းအဝေးတွင် မြန်မာ့အရေးအတွက် တရုတ်အနေဖြင့် ထိထိရောက်ရောက် ကူညီဆောင်ရွက်ပေးရန် အာဆီယံခေါင်းဆောင်များက တိုက်တွန်းခဲ့သည့်အပြင် မြန်မာ့ပြည်တွင်းစစ်ပြဿနာများမှာ ရှုပ်ထွေးပြီး ပြေလည်အောင် လုပ်ဆောင်ရန်အတွက် အချိန်ပေးဖို့လိုအပ်ကြောင်းအာဆီယံအတွင်းရေးမှူးချုပ်Kao Kim Hourn ကသတင်းထောက်များကိုပြောကြားခဲ့သည်။
ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် Paetongtarn Shinawatra ကလည်း မြန်မာ့ပြဿနာအား အဖြေရှာရာ၌ စစ်ရေးအရ ဖြေရှင်း၍မရဘူးဆိုသည့်အချက်အား အာဆီယံအနေဖြင့် တညီတညွတ်တည်း တိုက်တွန်းပြောကြားရန် လိုအပ်သလို ပဋိပက္ခအဆုံးသတ်ရေး သက်ဆိုင်သူ အားလုံး မဖြစ်မနေ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ ဆွေးနွေးရေးအတွက် ထိုင်းနိုင်ငံက ကူညီရန် အဆင်သင့်ရှိကြောင်းလည်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သည်။
ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအပြီး အောက်တိုဘာ ၁၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ၏ကြေညာချက်၌ သွေးထွက်သံယို ပဋိပက္ခများ ချက်ချင်းရပ်ရန်၊ စာနာမှု အကူအညီပေးနိုင်မည့် အခြေအနေများ ဖန်တီးရန်၊ မြန်မာနိုင်ငံက ကိုယ်တိုင်ဦးဆောင်၍ တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများ လုပ်ဆောင်ရန် ပါရှိသည်။ ထို့ပြင် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ ပါဝင်နိုင်ခြေရှိသည့် မြန်မာ့အရေး အလွတ်သဘော ဆွေးနွေးပွဲအား ယခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ထိုင်းနိုင်ငံက ကမကထလုပ် ကျင်းပမည့်အစီအစဉ်ကိုလည်း ကြိုဆိုကြောင်း ပါရှိသည်။
အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး မစတင်မီ အောက်တိုဘာ ၆ ရက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၌ ပြုလုပ်မည့် မြန်မာအရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး မတိုင်မီ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဖက်ဒရယ်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီအရေး အင်အားစုများဖြစ်သည့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG)၊ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ (EROs) များနှင့် ပြည်တွင်းအင်အားစုများ ပါဝင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲတစ်ရပ်အားပြုလုပ်ခဲ့ရာမြန်မာဆိုင်ရာအထူးသံတမန်များ၊ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်၏မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာအထူးသံတမန်၊ အာဆီယံ၊ဥရောပသမဂ္ဂ၊ ဗြတိန်၊အမေရိကန်၊ သြစတြေးလျ၊ထိုင်း၊ နော်ဝေ၊အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်သံအမတ်များလည်းပါဝင်တက်ရာက်ခဲ့ကြသည်။
သြစတြေးလျ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟောင်းဖြစ်သူနှင့် မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ အထူးကိုယ်စားလှယ် မစ္စ ဂျူလီဘိရှော့ပ်(Ms. Julie Bishop) သည် မြန်မာ စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်နှင့် နေပြည်တော်၌ တွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ တတိယကော်မတီသို့ ပြောကြားသည့်အစီရင်ခံစာတွင် ထည့်သွင်းတင်ပြခဲ့သည်။ သူမအား ကုလအထူးကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ပြီးခဲ့သည့် ဧပြီလဆန်းက ခန့်ထားခြင်းဖြစ်ကာ ၎င်းတာဝန်ယူပြီးနောက် ပထမဆုံးအကြိမ်တက်ရောက်သည့် အထွေထွေညီလာခံလည်း ဖြစ်သည်။
တိတ်တဆိတ် သွားရောက်ခဲ့သည့် မြန်မာပြည်ခရီးစဉ်အတွင်း အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်(NLD) ပါတီ၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG) အပါအဝင် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ (ERO) များနှင့်လည်း တွေ့ဆုံခဲ့သည်ဟုတင်ပြချက်၌ ပါရှိသည်။
မိန့်ခွန်း၌ မြန်မာ့အရေး၌ ပါဝင်ပတ်သက်သူအားလုံးသည် အရှုံးအနိုင် အပြီးသတ် အပြတ်ဖြတ်ရေး စိတ်ဓာတ်ဖြင့်လုပ်နေခြင်းကို စွန့်လွှတ်ရန်၊ အကြမ်းဖက်မှုများ အဆုံးသတ်ရေး တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းမှာပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးအတွက် လမ်းဖွင့်ပေးခြင်းသာ ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခကြောင့် လူ ၃,၂၀၀,၀၀၀ ခန့် အိုးအိမ်မဲ့ ထွက်ပြေးနေရကာ လက်ရှိ ရင်ဆိုင်နေရသည့် လူသားချင်းစာနာမှု အကျပ်အတည်းသည် ယခင်က မကြုံဖူးသည့်အခြေအနေ ဖြစ်နေသည်ကို ပဋိပက္ခ၌ ပါဝင်နေသူအားလုံးလက်ခံကြရန်လည်း ဂျူလီဘိရှော့ပ်က ထည့်သွင်းပြောဆိုထားသည်။ တဖက်တွင်လည်း တာဝန်ခံမှုကို ဖော်ဆောင်ရန်ဟုလည်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ ထို့ပြင် သူမအနေဖြင့် မြန်မာပြည်သို့ နောက်တစ်ကြိမ် ပြန်သွားမည်ဖြစ်သည်ဟုလည်း ကော်မတီအား အစီရင်ခံမှု၌ ထည့်သွင်းပြောကြားသွားခဲ့သည်။
မစ္စ ဂျူလီဘိရှော့ပ်သည် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းဖြေရှင်းရေးအတွက် မြန်မာတွေပဲ ဦးဆောင်ပြီး အားလုံးပါဝင်သည့် ဖြစ်စဉ်တစ်ရပ်ပေါ်လာအောင် ကြိုးစားမှုအဖြစ် သြဂုတ် ၂၀ ရက်ကလည်း တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝမ်ယိနှင့် တွေ့ဆုံထားသေးသည်။ မြန်မာ့ကိစ္စ ဖြေရှင်းရာ၌ သဘောတူညီချက် ရရှိရေး တရုတ်၊ အာဆီယံနှင့် ဆက်သွယ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် ဆန္ဒရှိကြောင်းပြောဆိုခဲ့သည်ဟုလည်း တရုတ်အစိုးရပိုင် CGTN က ထုတ်ဖော်ရေးသားထားသည်။
“အားလုံးပါဝင်သော တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု” ကို ဦးတည်ဖော်ပြကြလေ့ရှိသော အာဆီယံအပါအဝင် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်း၏ သံတမန်ရေးကြိုးပမ်းမှုများတွင် “မြန်မာနိုင်ငံက ဦးဆောင်သော၊ မြန်မာနိုင်ငံက ပိုင်ဆိုင်သော” ဟူသည့်အချက်ကို ပုံမှန်ထည့်သွင်းလေ့ရှိသလို၊ ဆိုးရွားသည့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ကျူးလွန်မှုများအတွက် “တာဝန်ခံမှု” ကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြကြသည်ဖြစ်ရာ ထိုစကားလုံးများအပေါ်အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုရန် လိုအပ်လာနိုင်သည်။
ကမ္ဘာ့အလုပ်သမားရေးရာ အဖွဲ့ချုပ်(ILO) သတ်မှတ်ချက် ၈၇ နှင့် ၂၉ အရ လွတ်လပ်စွာ သင်းပင်းဖွဲ့စည်းခွင့်၊ အဓမ္မလုပ်အားခိုင်းစေမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ မလိုက်နာမှုအပေါ် ILO အခြေခံဥပဒေအပိုဒ် - ၃၃ (Article 33) အရ ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး မူကြမ်းရေးရန် ILO ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အား အုပ်ချုပ်မှုကော်မတီက တာဝန်ပေးလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်သမားများသမဂ္ဂအဖွဲ့ချုပ် (CTUM) က ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ILO က သတ်မှတ်ထားသည့် စံနှုန်းများအား မလိုက်နာခြင်း၊ အကြံပြု ပြုပြင်ရန် တိုက်တွန်းချက်များအား မလိုက်နာပါက Article 33 အရ အရေးယူနိုင်ကာ မြန်မာစစ်တပ်အား အရေးယူပေးရန် ၂၀၂၁ ခုနှစ်ကတည်းက တောင်းဆိုထားခြင်းဖြစ်ပြီး မူကြမ်းရေးရန် နိုဝင်ဘာ ၆ ရက်က ပြုလုပ်သည့် ILO ညီလာခံဆုံးဖြတ်ချက်အရ အတည်ပြုပေးလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။
အဆိုပါ ညီလာခံအား ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဂျနီဗာမြို့ ILO ရုံးချုပ်တွင် ပြုလုပ်ခြင်းဖြစ်ကာ ၂၀၀၀ ခုနှစ် စစ်တပ် ဦးဆောင်သည့် စစ်အစိုးရလက်ထက်ကလည်း ယင်း Article 33 ဖြင့်ပင် ပထမဆုံးအကြိမ် မြန်မာနိုင်ငံအား အရေးယူခဲ့ဖူးသည်။ ယင်းမူကြမ်းအား၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် ပြုလုပ်မည့် ILO အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီအစည်းအဝေးအမီ ရေးသားရမည် ဖြစ်ကာ ဇွန်လတွင် ပြုလုပ်မည့် ညီလာခံ၌ အတည်ပြုနိုင်ပါက စစ်အုပ်စုအား အလုံးစုံပိတ်ဆို့ အရေးယူနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
ကျင်းပသည့်ရက်စွဲ - နိုဝင်ဘာ ၅ ရက်၊၂၀၂၄ ခုနှစ်
သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲပြုလုပ်ရသည့်ရည်ရွယ်ချက်-စစ်အာဏာရှင်စနစ်ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့်ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးအတွက်အတူတကွ လက်တွဲတော်လှန်တိုက်ပွဲဝင်နေကြသောအဖွဲ့များ၏ဘုံသဘာထားရပ်တည်ချက်အား၂၀၂၄ ခုနှစ်ဇန်နဝါရီလ ၃၁ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာပြီးနောက်ပိုင်းနိုင်ငံရေးအရပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ၊ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများနှင့်ပတ် သက်၍ ပြည်သူထံရှင်းလင်းတင်ပြရန်။
သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲဦးဆောင်သူများ
• ဒေါ်ဇင်မာအောင်၊နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG)
• ပဒိုတာဒိုမှူး၊ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး၊ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး(KNU)
• ဦးအောင်ဆန်းမြင့်၊အတွင်းရေးမှူး- ၁၊ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ(KNPP)
• ဆလိုင်းထက်နီ၊လက်ထောက်အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး၊ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး(CNF)
NUG - လက်တွေ့အခြေအနေကို ထင်ဟပ်တဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေက မဟာမိတ်တွေ ကြားထဲမှာ ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုခဲ့တဲ့အတွက် ဘုံနိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်ကို ပြီးခဲ့တဲ့ ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့မှာ ရရှိခဲ့တယ်။နိုင်ငံတကာ Advocacy၊ Humanitarian Aid ၊ အခြားသော Public Services တွေမှာလည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်။ ပူးတွဲသတင်းစာရှင်းလင်းပွဲကနေ စစ်အာဏာရှင်စနစ် အဆက်ဆက်အောက်မှာ ပျောက်ဆုံးခဲ့ရတဲ့ တိုင်းပြည်ရဲ့ စုစည်းညီညွတ်မှုနှင့် ဂုဏ်သိက္ခာကို ဘယ်လိုအခြေခံကနေ ပြန်တည်ဆောက်ကြမလဲဆိုတဲ့အချက်ကို မဟာမိတ်များနှင့်အတူ ရှာဖွေနေကြတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းစကားကို ပေးချင်ပါတယ်။
CNF - မင်းအောင်လှိုင်က နိုင်ငံရေးကို နိုင်ငံရေးပြဿနာနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအောက်က ကမ်းလှမ်းလာတာရှိတယ်။ ယနေ့နိုင်ငံရေး ပြဿနာက ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံက အခြေခံဖြစ်လို့ ဒီကမ်းလှမ်းချက်ကအဓိပ္ပါယ် မရှိဘူး။ NCA မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးဖြစ်ကာ အဲဒီအတွေ့အကြုံအရ ၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းတော့ စစ်အာဏာရှင် အမြစ်ပြတ်ချေမှုန်းရေး၊ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအတွက် NUG အပါအဝင် ညီနောင် EROs၊ ဒေသန္တရတပ်ဖွဲ့ဝင်နဲ့အတူ တိုက်ပွဲဝင်နေတာဖြစ်တယ်။
KNPP - ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကို တည်ဆောက်ကြမယ်လို့ ယေဘုယျ သဘောတူထားပေမယ့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ပုံစံ၊ တိုင်းပြည်တည်ဆောက်မယ့်ပုံစံ၊ ပြည်ထောင်စုနှင့် ပြည်နယ်ကြားက လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ခွဲဝေကျင့်သုံးမယ့်ပုံစံကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေနဲ့ ရှင်းလင်းဖို့ လိုတယ်။ တိုင်းပြည်ကို ဗဟိုမှ ပြည်နယ်များသို့ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာခွဲဝေခြင်း ဖက်ဒရယ်စနစ် (သို့) ဗဟိုအခြေပြု ဖက်ဒရယ်စနစ် (Federalizing) နဲ့ပြည်ထောင်စုအသစ်ကို တည်ဆောက်လို့ မရပါဘူး၊ ဒါက ဗဟို ချုပ်ကိုင်မှုစနစ်ဖြစ်ပြီး အာဏာရှင်စနစ်ကို ပြန်ပေါ်ပေါက်စေနိုင်သည်။ Federating/Coming Together စနစ်ဖြစ်တဲ့ Bottom-up Federalism Approach နဲ့မှပဲ နှစ်ပေါင်း ၇၆ နှစ်ကျော် တိုင်းရင်းသားတွေ တောင်းဆိုတဲ့ အမျိုးသားတန်းတူရေး၊ တရားမျှတရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်အခွင့်အရေးတွေ အပြည့်အဝ ရရှိမှာဖြစ်တယ်။
ဩဂုတ်လ ၂၆ ရက်ကနေ ၂၈ ရက်နေအထိ လုပ်ခဲ့တဲ့ KNU, KNPP, CNF, NUG တို့ရဲ့ လူတွေ့အစည်းအဝေးမှာလည်း Bottom-up Federalism နဲ့ချဉ်းကပ်ဖို့၊ NUG ဝန်ကြီးဌာနများနှင့် ပြည်နယ်/ဖက်ဒရယ် ယူနစ်အတွင်းမှာရှိတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး၊ တရားစီရင်ရေးတွေမှာ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာတွေ ခွဲဝေကျင့်သုံးဖို့ သဘောတူခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်။ စက်တင်ဘာလ ၁၉ ရက်နေ့မှ တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ပြည်နယ်/လူမျိုးကိုယ်စားပြု ကောင်စီတွေက အကြိမ်ကြိမ် တွေ့ဆုံပြီး Bottom-Up Federalism approach နဲ့တိုင်းပြည်တည်ဆောက်ဖို့အတွက် သဘောထားထုတ်ပြန်ချက်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။
Bottom-Up Federalism ရဲ့ အခြေခံအယူအဆများမှာ (က) အချုပ်အခြာအာဏာရဲ့ မူလပိုင်ရှင်များဟာ ပြည်နယ်နှင့် ပြည်နယ်အတွင်းမှာ နေထိုင်တဲ့ ပြည်သူများဖြစ်တယ်။ (ခ) ပြည်နယ်/ဖက်ဒရယ်ယူနစ်တွေမှာ တရားမျှတရေး၊ တန်းတူရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ရှိတယ်။ (ဂ) Sovereignty, Solidarity, Subsidiarity နှင့် Division of Competencies Principles ကိုအခြေခံပြီး ပြည်ထောင်စုနှင့် ပြည်နယ်/ဖက်ဒရယ် ယူနစ်ကြားမှာ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာခွဲဝေရေး လုပ်ဆောင်သွားမယ်။ Bottom-Up Federalism တွေက ပဋိညာဉ် (FDC) အစိတ်အပိုင်း(၁)၊ အခန်း (၄)၊ အပိုင်း (၂) ရဲ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်အခြေခံမူများမှာ ပါရှိပြီးဖြစ်သလို၊ အပိုင်း (၃) ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးဆိုင်ရာ အခြေခံမူဝါဒများမှာလည်း ပြည်ထောင်စု၏အသွင်သဏ္ဍာန်မှာလည်းအချက် ၃ ချက်နဲ့ ဖော်ပြထားပြီးဖြစ်တယ်။
KNU - Bottom-Up Federalism - ဒေသတွင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်မှုများကို ထောက်ခံအားပေးပြီး၊ ပြည်ထောင်စုကို အောက်ခြေ အဆင့်ကနေ အခြေခံပြီး တည်ဆောက်တဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ချဉ်းကပ်မှု လမ်းကြောင်းအတိုင်း နိုင်ငံ ပြန်လည်တည်ဆောက်နေတာ ဖြစ်တယ်။
CNF - ချင်းက ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ခံများအစုအဖွဲ့၊ ချင်းအမျိုးသားနှင့် ဒေသန္တရအစုအဖွဲ့က ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တော်လှန်ရေးကာလမှာ Chinland ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ၂၀၂၃ မှာ ရေးဆွဲအတည်ပြုပြီး Chinland အစိုးရ၊ လွှတ်တော်ကို ဖွဲ့စည်းပြီး Chinland ကို တည်ဆောက်နိုင်တာ ဖြစ်တယ်။ ဒါက ဒီမိုကရေစီနှင့် အမျိုးသားတန်းတူရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် အခွင့်အရေး အပြည့်အဝ ရှိတဲ့ ပြည်နယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံရေး အနှစ်သာရ ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံရေးပြဿနာဟာ စစ်အာဏာရှင်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်တဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံက အရင်းခံဖြစ်တယ်။
KNU - နိုင်ငံတကာက အာဆီယံ လုပ်ဆောင်ချက်ကိုသာ စောင့်ကြည့်နေကြတယ်။ အာဆီယံ အခြေခံမူ ၅ ချက်ကနေ အကောင်အထည်ဖော်လို့ မရကြောင်းကို နည်းလမ်းရှာဖွေအကြံပြုဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ဘုံနိုင်ငံရေး ဦးတည်ချက် (၆) ချက်ကို အနှစ်ချုပ်ရမယ်ဆိုရင် (၁) စစ်အာဏာသိမ်းထားမှုကို ဖယ်ရှားပြီး စစ်တပ်၏ နိုင်ငံရေး၌ ပါဝင်နေခြင်းအား အဆုံးသတ်ဖို့ (၂) ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ကို ရေးဆွဲပြဌာန်းဖို့နဲ့ (၃) နောက်ဆုံးအချက်က ပဋိပက္ခအတွင်း မတရားကျူးလွန်မှုခံရသူများအတွက် တရားမျှတမှုရရှိဖို့နှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေး တရားမျှတမှုလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဖော်ဆောင်ဖို့ ဖြစ်တယ်။ ASEAN ရဲ့ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ချက်မှာ အဓိက (၃)ချက်ကို အကောင် အထည်ဖော်ဖို့ ခက်နေတာကို တွေ့ရတယ်။
(၁) De-escalation of violence(အကြမ်းဖက်မှုတွေလျှော့ချဖို့) - မြန်မာစစ်တပ်က လုံးဝဥဿုံစစ်ပွဲ (Total War) အသွင်နဲ့ အရှိန်မြှင့် လုပ်ဆောင်နေတယ်၊ တစ်နိုင်ငံလုံးရဲ့ ၇၁ ရာခိုင်နှုန်းက လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခကို ခံစားနေရပြီး လေယာဉ်နှင့် ဗုံးကြဲတာကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နေတယ်၊ ASEAN နှင့် UN ကို အကြံပြုလိုတာက စစ်ကောင်စီကို De-escalation လုပ်စေချင်ရင် စစ်ကောင်စီထံသို့ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများရောက်ရှိနိုင်မှု ရပ်တန့်ဖို့၊ သူတို့ကို သံတမန်ရေးရာအရ တရားဝင်မှု မပေးအပ်ဖို့၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းတွေ ဝယ်ယူမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် သူတို့ရဲ့ ဝင်ငွေလမ်းကြောင်းတွေကို ဖြတ်တောက်ပိတ်ဆို့ဖို့ စတာတွေ လိုအပ်ကြောင်းကို ခိုင်မာစွာ ထောက်ပြဖို့ လိုပါတယ်။
(၂) Humanitarian Aid ပေးအပ်ခြင်း - မြန်မာနိုင်ငံမှာ Humanitarian Aid လိုအပ်နေတာက စစ်ကောင်စီလက်အောက်ကသူတင် မကပဲ၊ EROs, NUG ထိန်းချုပ်မှုအောက်က ပြည်သူတွေများစွာလည်း လိုအပ်နေတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အကူအညီလိုတဲ့သူတွေဆီကို ပေးပို့တဲ့အခါမှာ Humanitarian Principles နှင့် ကိုက်ညီတဲ့ပေးအပ်မှု ဖြစ်၊ မဖြစ်ဆိုတာကို စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်းနှင့်အတူ တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံမှုရှိတဲ့ Mechanism တွေ လိုအပ်ပါတယ်။ မရှိရင် စကစ ကို နိုင်ငံရေးအရ အသုံးချဖို့ ဖန်တီးပေးနေသလို ဖြစ်နေမှာပါ။ နိုင်ငံတကာကို ပြောလိုတဲ့ တစ်ချက်က Humanitarian principles ကို မလိုက်နာတဲ့ နိုင်ငံတကာက ပို့ဆောင်တဲ့ အကူအညီတွေကတိုင်းရင်းသားနှင့် NUG ရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအောက်မှာရှိတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို အကြီးအကျယ် ဒုက္ခတွေ့စေတဲ့အတွက် Parallel Delivery System ကို အသုံးပြုဖို့ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။
(၃) Inclusive dialogue (အားလုံးပါဝင်သောဆွေးနွေးပွဲ) - Inclusive dialogue (အားလုံးပါဝင်သော ဆွေးနွေးပွဲ) နှင့်ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံရေးအရ သဘောတူညီပြီး ပြေလည်မှုရှိဖို့ နည်းလမ်းရှာဖွေမှသာ Sustainable solution လို့ခေါ်တဲ့ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲတဲ့ အဖြေကို ရရှိဖို့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲတွေကတော့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် Inclusive Dialogue ဟာ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲတဲ့အဖြေရဖို့အတွက် “ဘုံ” နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ကို ညှိနှိုင်းကြဖို့ ပထမဆုံး လိုအပ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုဖြစ်ဖို့ဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံက stakeholders များကိုယ်တိုင် ပိုင်ဆိုင်ပြီး ဦးဆောင်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ဖို့၊ စစ်အာဏာရှင်စနစ်နှင့် ဗဟိုဦးစီးချုပ်ကိုင်မှုစနစ်ကို နောက်ကြောင်းမပြန်စေမယ့်၊ ပြည်သူလူထုရဲ့ လိုလားမှုနဲ့လည်း ကိုက်ညီတဲ့၊ ဘုံနိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ရရှိဖို့ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများအကြား တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုလုပ်ငန်းစဥ်ကို အာဆီယံ တစ်နိုင်ငံချင်းသော်လည်းကောင်း၊ စုပေါင်း၍သော်လည်းကောင်း ကူညီထောက်ခံ အကျိုးဆောင်ပံ့ပိုးမှုများ ပေးအပ်ဖို့ လိုအပ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ စကစက အဆိုပြုထားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲက ပဋိပက္ခတွေကို ပိုမို ပြင်းထန်စေမှာ ဖြစ်ပြီး တည်ငြိမ်မှုနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ယူဆောင်ပေးမှာမဟုတ်ဘူး။
NUG - တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဆီကို လိပ်မူပြီး ဒီဖိတ်ကြားမှုနှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်မှုကို သုံးသပ်ဖို့ မေတ္တာရပ်ခံစာ ပို့ခဲ့တယ်။ စကစကို အသိအမှတ်ပြုတာမျိုး မဖြစ်ဖို့လိုတယ်လို့ ပြောလိုက်တယ်။ တရုတ်-မြန်မာဆက်ဆံရေးကို အထောက်အကူဖြစ်တာထက် အဖုအတစ်ဖြစ်ပြီး စကစကို မျက်နှာမူတဲ့ စစ်ဆင်ရေး ဖြစ်နေသွားမှာ။ ဒါသည် State visit မဟုတ်ဘဲ Regional forum ကို တက်ရောက်တာဖြစ်တယ်လို့ သဘောထား ပြန်ရတယ်။ ASEAN envoy တွေနဲ့တော့ NUG နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တာ ရှိတယ်။ မဟာမိတ်တွေနဲ့လည်း ပူးပေါင်းတွေတာ၊ သီးခြားတွေ့တာ ရှိတယ်။ ဖိအားနဲ့ ပတ်သက်လို့ကတော့ နယ်စပ်က ဘယ်လို handle လုပ်ရမလဲ သိတယ်။ NUG နဲ့ တရုတ် ဆက်ဆံရေး Channel ရှိပေမယ့် ဘေဂျင်းက ဘယ်လောက် နားထောင်လဲဆိုတာက စိန်ခေါ်ချက်ရှိတယ်။
တခြားသောနိုင်ငံရေးအဖွဲ့တုံ့ပြန်မှု- တရုတ်ရဲ့ ဖိအားပေးမှု မည်သို့ပင်ရှိစေကာမူ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတွေက ဖိအားမှုကို ကြံ့ကြံ့ခိုင်ပြီး သွားနေတာ ရှိတယ်။ ဆေးမြီးတိုနဲ့ကုလို့ ရတဲ့ဟာမျိုး မဟုတ်ဘူး၊Sustain ဖြစ်တဲ့အဖြေကို ရှာဖို့လိုတယ်။ အဖြေကို ရှာနိုင်ဖို့ လုပ်နေတာ ဖြစ်တယ်။
NUG - Opportunity windows ကို မယူနိုင်ဘူးဆိုရင် သမိုင်းမှာ ဒီအခွင့်အရေးကို မယူနိုင်တဲ့သူတွေအနေနဲ့ ကျန်ခဲ့မှာဖြစ်တယ်။ မတူညီမှု၊ သဘောထား ကွဲပြားတာ ရှိတယ်၊ ဒါပေမဲ့ မျှော်ရည်ချက်တွေ တူတယ်။ နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှုအသစ်ကို ဖော်ထုတ်ပြီး ညှိနှိုင်းသွားတဲ့ ပြည်ထောင်စုကို တည်ဆောက်သွားမယ်၊ အာဏာသိမ်းမှု အဆုံးသတ်ပြီး စနစ်ကိုပြောင်းလဲနိုင်မှသာလျှင် တိုင်းပြည်အလှည့်အပြောင်း၊ စနစ်ပြောင်းသွားမှာ ဖြစ်တယ်။ တစ်စုတစ်ဖွဲ့ချင်းရဲ့ commitment က အရေးကြီးသလို စုစည်းညီညွတ်မှုကလည်း အရေးကြီးတယ်။
KNU - နိုင်ငံတကာနဲ့ ပတ်သက်လို့ message ပေးချင်တာက corruptive environment ဖြစ်တဲ့ စစ်တပ်အုပ်စိုးနေသမျှ rule of law မရှိလို့၊ consequences က non-traditional security threat ကို ပေးနေတာ ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံတကာက ဒါကို သတိမထားရင် သတိထားမိတဲ့အချိန်ကျရင် နှောင်းသွားပါလိမ့်မယ်၊ အဲဒါကြောင့် UNSC 2669 ကို function ဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်းရမယ်။
KNPP - ၂၀၂၁ ပေါ်လာတဲ့ လူထုတော်လှန်ရေးက တခြား တော်လှန်ရေးနဲ့ မတူဘူး၊ ဖိအားပေးနိုင်တာတွေ အများကြီးလုပ်နေပြီ၊ တက်ညီလက်ညီနဲ့ ညီညွတ်ရေးကို ထပ်တိုးလိုက်ရင် မင်းအောင်လှိုင်က နောက်နေ့မှာ ကျဆုံးနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးထွက်ပေါက်အနေနဲ့သူ ကြိုးစားနေတာ ရှိတယ်၊ ရွေးကောက်ပွဲ၊ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးနဲ့ ကြိုးစားနေတာ ရှိတယ်။ ဒါတွေအားလုံးက ကျွန်တော်တို့ရဲ့အားလုံး လက်ထဲမှာ ရှိတယ်။
CNF - Stakeholders တွေအနေနဲ့ မဟာဗျူဟာ၊ နည်းဗျူဟာ မှန်ကန်စွာချပြီး လုပ်ရမှာ ဖြစ်တယ်။ အမြဲသတိရဖို့က ၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းစတုန်းက ပြည်သူလူထုရဲ့ အော်သံကို သတိရကြပါ၊ အဲဒီအော်သံကနေ ပေါက်ဖွားလာတာကနေ ဒီနေ့ လက်နက်ကိုင်တဲ့အဆင့်အထိ တိုးတက်လာတာ ဖြစ်တယ်။ ဘာမှ တွေဝေစရာ မရှိပါဘူး။
စစ်ခေါင်းဆောင်၏တရုတ်ခရီးစဉ်နှင့် ပတ်သက်ပြီး NUG အပါအဝင် မဟာမိတ်အဖွဲ့များ၏ဆောင်ရွက်ချက်များ၊ NUG နှင့် K2C တို့၏ သဘောထား ရပ်တည်ချက် ထုတ်ပြန်ပြီးနောက်ပိုင်း အခြားသော တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်မှုများ၊ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုများ၊ တရုတ်၏ ဖိအားပေးမှုအပေါ် တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၏ ပြန်လည်တုံပြန်ဆောင်ရွက်မှုများအပေါ် မှတ်ချက်ပေးရန်၊ EROs များ၏ နယ်မြေအတွင်း စစ်ရေးဖော်ဆောင်နေသည့် အင်အားစုများအကြား ချိတ်ဆက်ဆက်ဆံရေးများနှင့် အသစ်ပေါ်ပေါက်လာသော အင်အားစုများနှင့် ချိတ်ဆက်ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ မေးခွန်းများကို မေးမြန်းခဲ့ပါသည်။
တိုက်ခိုက်ရေးအောင်ပွဲများမှသည် ပြည်သူ့နိုင်ငံရေးအောင်ပွဲများအထိ ဆက်လက် သယ်ဆောင် အနားသတ်ပေးနိုင်မှသာ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု အစစ်အမှန်ကို ခံစားရမည်ဖြစ်ကြောင်း ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (Shan Nationalities League for Democracy - SNLD) က အောက်တိုဘာ ၂၆ ရက်တွင် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံရေး ရပ်တည်ချက်သဘောထားအား ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ရပ်တည်ချက်သဘောထား၌ ၁၉၄၇ ပင်လုံစာချုပ်နှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေးမူအရ တိုင်းပြည်တည်ဆောက်ကြရမည် ဖြစ်ကာ လူမျိုးရေးအစွန်းရောက် ကန့်သတ်ခွဲခြားမှု မလုပ်ဆောင်မိရန် လိုအပ်ပြီး တန်းတူညီမျှသည့် ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးကို မျက်ခြေမပြတ်ရန် အထူးလိုအပ်ကြောင်း ပါရှိသည်။
ထို့ပြင် မြန်မာ့ပြည်တွင်းရေးအား နိုင်ငံကြီးအချို့က စီးပိုးကြိုးကိုင်လျက် လူထုဆန္ဒအပေါ် လျစ်လျူရှု တဖက်သတ် ဆောင်ရွက်ရန် ကြိုးစားမှုအား ပြည်ထောင်စုစိတ်ဖြင့် ကျော်လွှားရန်၊ တိုင်းပြည်ပြဿနာအား ပြည်သူလူထု ထိခိုက်မှုအနည်းဆုံးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရမည်ဟု အသံကောင်းဟစ်ကာ လူထုအုပ်ချုပ်ရေး အစစ်အမှန်ပေါ်ပေါက်ရေးအား လက်တလုံးခြား ဆန့်ကျင်လျက် စစ်အာဏာရှင်စနစ် သက်ဆိုးရှည်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများအား မျက်နှာဖုံးခွာချကြရန် လိုအပ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးသဘောထား ရပ်တည်ချက်မှတဆင့် သတိပေးထားသည်။
လူသားမျိုးနွယ် ချုပ်ငြိမ်းစေရေးကို တိုက်ဖျက်တွန်းလှန်ရုံဖြင့် မပြီးသေးဘဲ သဘာဝဂေဟ အလုံးစုံပျက်သုဉ်းရေးကိုပါ လူသားအသိကိုယ်စီရှိလျက် ဝိုင်းဝန်းကာကွယ်ကာ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ် ပေါ်ထွန်းရေးအတွက် ဒီမိုကရေစီမိတ်ဖက်အချင်းချင်း လက်တွဲညီ ချီတက်မည်ဟုလည်း ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်ကော်မတီ အမည်ဖြင့် ထုတ်ပြန်သည့် သဘောထားရပ်တည်ချက်၌ ပါရှိသည်။
ပြည်သူ့ညီလာခံဟူသည်မှာ တော်လှန်ရေးကာလ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ စာရွက်စာတမ်းတစ်စောင်ဖြစ်သော ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ်အရ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (National Unity Consultative Council - NUCC) က ဦးဆောင်ကျင်းပသည့် ညီလာခံတစ်ရပ် ဖြစ်သည်။ တော်လှန်ရေးကာလတလျောက် ပြည်သူ့ညီလာခံကို နှစ်ကြိမ်ကျင်းပခဲ့ပြီးဖြစ်ကာ ပထမအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ၂၀၂၂ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်မှ ၂၉ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့ပြီး၊ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၄ ရက်မှ ၉ ရက်အထိ ၅ ရက်တာ ကျင်းပခဲ့သည်။ ပဋိညာဉ်အရ ညီလာခံကို (၆) လ တစ်ကြိမ်ကျင်းပရန် ပြဌာန်းထားသော်လည်း (၂) နှစ်ကျော် ကြာပြီးမှသာ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ကျင်းပနိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံတွင် ညီလာခံကို (၆) လ တစ်ကြိမ်ကျင်းပရန် ထပ်လောင်းအတည်ပြုထားသဖြင့် တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို မကြာမီ ကျင်းပလာနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NationalUnity Consultative Council - NUCC) ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ မတ် ၈ ရက်တွင် ကနဦးစုဖွဲ့မှုဖြင့် စတင်သည်။ NUCC သည် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ်အစိတ်အပိုင်း (၁) နှင့် (၂) အား ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ မတ် ၃၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီးနောက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၁၆ ရက်တွင် အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးအစိုးရ (National Unity Government - NUG) ကို ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပြည်သူလူထုတစ်ရပ်လုံး၏ တော်လှန်ရေး ရည်မှန်းချက်ကို ပိုမို ထင်ဟပ်လာစေရန်အတွက် ပဋိညာဉ် ပြန်လည်သုံးသပ်ပြင်ဆင်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် မေ ၂၄ ရက်တွင် စတင်လုပ်ဆောင်ပြီး ပြည်သူ့ညီလာခံ၌ အတည်ပြုသွားမည်ဟု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ပထမအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံတွင် တက်ရောက်သူ စုစုပေါင်း ၃၈၈ ဦး ရှိခဲ့ပြီး အတည်ပြုဆုံးဖြတ်ချက် (၈) ချက် ချမှတ်နိုင်ခဲ့ကာ ဆုံးဖြတ်ချက်များထဲ၌ ပြင်ဆင်ထားသည့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ် အစိတ်အပိုင်း (၁) နှင့် (၂) အား အတည်ပြုမှု၊ NUCC ကို အဖွဲ့အစည်း (၃၃) ဖွဲ့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းမှုအား အတည်ပြုမှု၊ NUG အား ထပ်လောင်း အတည်ပြုမှု၊ NUCC နှင့် NUG ၏ လုပ်ငန်းအစီရင်ခံစာများအား အတည်ပြုမှု၊ NUCC နှင့် NUG အကြား လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်နှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ဖြည့်စွက်ပြင်ဆင်ရန် ဟူသည့် ဆုံးဖြတ်ချက် ပါဝင်ခဲ့သည်။
ခြောက်လ တစ်ကြိမ် ကျင်းပရမည့် ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံအား ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လတွင် ကျင်းပနိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ဘဲ နိုင်ငံရေး ဖြစ်ထွန်းမှုဖြစ်စဉ်များအရ နွေဦးတော်လှန်ရေးအား ပိုမိုထိရောက် အားကောင်းလာစေရန်အတွက် သုံးသပ်ပြင်ဆင်မှုများ လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ချက်ကြောင့် ထိုသို့ မကျင်းပနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း NUCC က ၂၀၂၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ညီလာခံဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည့် NUCC နှင့် NUG အကြား လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်နှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ ရေးဆွဲမှု အခြေအနေကိုလည်း ထုတ်ပြန်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။
၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက် နွေဦးတော်လှန်ရေး ၃ နှစ် ပြည့်လူထုအစည်းအဝေးတွင် ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံအား ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ မတ်လအတွင်း ကျင်းပရန် လျာထားကြောင်း NUCC က ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ပြီးနောက် ထပ်မံ ရက်ရွှေ့ခဲ့ရပြီး ကြိုတင် ညှိနှိုင်းပြင်ဆင်မှုများ ဆောင်ရွက်ရာ၌ အချိန်လုံလောက်မှု ရှိစေရေးအတွက် ပြည်သူ့ညီလာခံအား ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ (၄၊ ၅၊ ၆) တွင် ကျင်းပသွားရန် ရက်သတ်မှတ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။
ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံအား ဧပြီလ ၄ ရက်မှ ၉ ရက်အထိ ၅ ရက်တာ ကျင်းပခဲ့ပြီး ညီလာခံကိုယ်စားလှယ် ၂၀၄ ဦး၊ အထူးဖိတ်ကြားထားသူ ၁၀၄ ဦး၊ လေ့လာသူ ၁၂၈ ဦး တက်ရောက်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ဒေသန္တရ အုပ်ချုပ်ရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ကိစ္စ၊ အကြမ်းဖက်စစ်တပ်၏ တရားမဝင် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဥပဒေကိစ္စ၊ မြန်မာနိုင်ငံသား ဥပဒေ (၁၉၈၂) ပယ်ဖျက်ရေးကိစ္စများအား ဆွေးနွေးဆုံးဖြတ် အတည်ပြုခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ပြည်သူ့ညီလာခံအား( ၆) လ တစ်ကြိမ် ကျင်းပမည် ဖြစ်ကြောင်းလည်း ထပ်လောင်း အတည်ပြုခဲ့သည်။ ညီလာခံ၏ အဆိုပြုချက်နှင့် အကြံပြုချက် ၂၁ ချက်ကိုလည်း မှတ်တမ်းတင်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ညီလာခံ နောက်ဆုံးနေ့တွင် CRPH နှင့် NUG တက်ရောက်မှု မရှိခဲ့သည့်အပြင်၊ ညီလာခံအပြီး ဧပြီ ၁၁ ရက်တွင် ပြုလုပ်သည့် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် NUCC ကောင်စီဝင်များအကြား အပြန်အလှန် တင်းမာသော ဆွေးနွေးမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် လူထု၏ ဝေဖန်မှု ခံခဲ့ရသည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်တွင် ဒုတိယအကြိမ် လူထုတွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲ (Town Hall Meeting) အား တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံမတိုင်မီ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ (သို့) ဩဂုတ်လတွင်ကျင်းပရန် အစွမ်းကုန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း ကျင်းပနိုင်ခြင်းမရှိသည့်အပေါ် ပြည်သူလူထုအား မေတ္တာရပ်ခံ ပန်ကြားကြောင်း NUCC က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလသည် (၆) လ တစ်ကြိမ် ကျင်းပရန် ဆုံးဖြတ်ထားချက်အရ တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံ ကျင်းပရမည့်အချိန်ဖြစ်သော်လည်း ညီလာခံကျင်းပမည့်ရက်ကိုထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်း မရှိသေးပါ။
အကယ်၍ မကြာမီကာလများအတွင်း တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကျင်းပမည်ဆိုပါက ယခင်ညီလာခံများ၊ အထူးသဖြင့် ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံ၏ဆုံးဖြတ်ချက်များ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်မှုကို ပြန်လည်၍ သုံးသပ်ကြမည်ဟု ယူဆရပါသည်။
မြေပြင်အုပ်ချုပ်ရေး၊ ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကိစ္စများ (ပသုံးလုံးယန္တရား) နှင့် နိုင်ငံသားဥပဒေဖျက်သိမ်းရေး ကိစ္စများကို တကျော့ပြန် သုံးသပ်မှုများ ရှိလာနိုင်သလို၊ ယခင်က အဆိုပြုချက်နှင့်အကြံပြုချက်အဖြစ် ထည့်သွင်းခဲ့သည့် အချက်များသည်လည်း တတိယအကြိမ် ညီလာခံတွင် အဆိုများအဖြစ် ပြန်လည်ပါဝင်ကောင်း ပါဝင်လာနိုင်ပါသည်။ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုများကို လုံးဝလက်သင့်မခံခြင်း မူဝါဒကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း၊ တော်လှန်ရေးကာလအတွင်း အခွန်အကောက်ဆိုင်ရာကိစ္စများ၊ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးဆိုင်ရာ မူဝါဒရေးဆွဲခြင်းနှင့်အကောင်အထည် ဖော်ခြင်း၊ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ခံမှုကို ပိုမိုခိုင်မာစေခြင်း စသည့် အဆိုပြုချက်များကို တကျော့ပြန် တင်သွင်းမှုများ ရှိလာနိုင်ပါသည်။
ထို့အတူ တော်လှန်ရေး၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများအရ အောက်မှအထက် ဖက်ဒရယ်စီးဆင်းမှုကိစ္စ၊ အသွင်ကူးပြောင်းရေးဆိုင်ရာ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ၊ အစီအမံကိစ္စ၊ NUCC နှင့် NUG တို့က ကြေညာထားသလို ဒုတိယအကြိမ်ညီလာခံ၏ အဆိုပြုချက်များတွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့သည် ဘုံနိုင်ငံရေး သဘောတူညီချက်ရရှိရေး ကြိုးပမ်းမှုကိစ္စများကိုလည်း ဆွေးနွေးလာနိုင်စရာ ရှိသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့အတူ စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများနှင့် အားသာချက်များ၊ ပြင်ပဖိအားများ၊ ပိုမိုကြပ်တည်းမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် မြေပြင်လှုပ်ရှားမှုများ၊ အတုအယောင် သန်းခေါင်စာရင်းနှင့်အတူ အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲအတွက် စစ်အုပ်စု၏ ပြင်ဆင်မှုများ အစရှိသဖြင့် အဆိုပြုချက်အသစ်များလည်း ပေါ်ထွက်လာနိုင်ပါသေးသည်။
ညီလာခံ ကျင်းပမည့်ရက်နှင့် အစီအစဉ်ကို ထုတ်ပြန်ထားခြင်း မရှိသေးသော်လည်း ညီလာခံကျင်းပရန် အချိန်ကို ကျရောက်နေပြီဖြစ်သဖြင့် တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံသည် ယခုကာလအတွင်း စောင့်ကြည့်သင့်သည့် အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက နိုင်ငံရေးပြဿနာများကို နိုင်ငံရေးအရ ဖြေရှင်းရန် တိုင်းရင်းသား တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (EROs) နှင့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (PDFs) ကို ကမ်းလှမ်းသော ကြေညာချက်တစ်စောင်အား စက်တင်ဘာ ၂၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည်။၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက် အကြမ်းဖက်စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းဒုတိယအကြိမ်မြောက်ကမ်းလှမ်းမှုဖြစ်ကာ ၂၀၂၂ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပထမအကြိမ်အဖြစ်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင်ကိုယ်တိုင်ရုပ်မြင်သံကြားမှတစ်ဆင့်ကမ်းလှမ်းခဲ့ဖူးသည်။မတူညီသည့်အချက်မှာ ယခုတစ်ကြိမ်ကမ်းလှမ်းချိန်၌ EROs၊PDFs များ၏စစ်ဆင်ရေးများကြောင့်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှစစ်စခန်းများ၊ စစ်ဌာနချုပ်များအပြင်မြို့များကိုပါ လက်လွှတ်နေရချိန်ဖြစ်သည်။
စစ်အုပ်စု ကမ်းလှမ်းချက်၌ လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်၊ အကြမ်းဖက်လမ်းစဉ်တို့ဖြင့် လက်နက်စွဲကိုင် တိုက်ခိုက်သည့်နည်းလမ်းကို ရွေးချယ်အသုံးပြုခဲ့ကြသည့်အတွက် နိုင်ငံတော် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို များစွာ အဟန့်အတားဖြစ်ရကြောင်း ဖော်ပြထားကာ EROs နှင့်PDFs အဖွဲ့များအား လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်သည့်လမ်းစဉ်ကို စွန့်လွတ်ကာ ပါတီနိုင်ငံရေး လမ်းကြောင်းဖြင့်သော် လည်းကောင်း၊ရွေးကောက်ပွဲလမ်းကြောင်း မှသော်လည်းကောင်း နိုင်ငံရေးပြဿနာကို နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်ရေး ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်နိုင်ဟု ပါရှိသည်။
ရွေးကောက်ပွဲ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုလုပ်ငန်းစဉ်များကို အားသွန်ခွန်စိုက်ဆောင်ရွက်နေပြီး အောက်တိုဘာ ၁ ရက်မှ စတင်၍ မဲစာရင်းမှန်ကန်မှုကို အထောက်အကူပြုစေမည့် သန်းခေါင်စာရင်း စတင်ကောက်ယူတော့မည် ဖြစ်ကြောင်းပါရှိကာ လက်ရှိတွင်လည်း၎င်းတို့ အပြည့်အဝထိန်းချုပ်ထားနိုင်သောနေရာဒေသအချို့၌ စတင်ကောက်ယူနေပြီဖြစ်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ငြိမ်းချမ်းရေး ကမ်းလှမ်းပြီး နောက်တစ်ရက် ဖြစ်သည့် စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက် နံနက်အစောပိုင်းတွင် မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ် တပ်မတော် (MNDAA) (ကိုးကန့်) သိမ်းပိုက်ထိန်းချုပ်ထားသည့် လားရှိုးမြို့ကို လေကြောင်းမှ ဗုံး (၁၅) လုံးထက်မနည်း ကြဲချတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း ထုတ်ပြန်သည်။ ထိုနေ့ နံနက် ၃ နာရီခွဲတွင် လားရှိုးမြို့ ရပ်ကွက် (၁) ရှိ မြို့မဈေးနှင့် ရပ်ကွက် (၂) တို့ကို အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက လေကြောင်းမှ ဗုံးကြဲခဲ့ပြီး စက်တင်ဘာ ၂၈ ရက် ညတွင်လည်း လားရှိုးမြို့ ရပ်ကွက် (၈) အား ဂျက်လေယာဉ်ဖြင့် ထပ်မံဗုံးကြဲ တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် စက်တင်ဘာ ၃၀ ရက် မနက်အစောပိုင်းနှင့် ညပိုင်းတွင် လားရှို့မြို့အတွင်းသို့ ထပ်မံ၍ လေကြောင်းမှ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ပါသည်။ ယင်းလေကြောင်းသုံး တိုက်ခိုက်မှုများအတွင်း အရပ်သား သေဆုံးမှုမျာနှင့် ဒဏ်ရာရမှုများရှိခဲ့သည့်အပြင် အရပ်သားပိုင် အဆောက်အဦ ပျက်စီးမှုများလည်း ရှိခဲ့ပါသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စက်တင်ဘာ ၂၅ ရက် ညပိုင်းတွင် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပတ်သက်သည့် သဘောထားဖော်ပြချက် သုံးစောင်ကို ဆက်တိုက်ထုတ်ပြန်သည်။ ထိုဖော်ပြချက်များ၌ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) သည် အမေရိကန်အစိုးရထံမှ နှစ်စဉ် အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း (၂၀၀) ဝန်းကျင် ရရှိနေကြောင်း စွပ်စွဲထားသည့်အပြင် MNDAA (ကိုးကန့်) နှင့် တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA) တို့သည် NUG နှင့် စစ်ရေးမဟာမိတ်ဖွဲ့ကာ မြန်မာအစိုးရကို တိုက်ခိုက်နေကြောင်းပါ ထည့်သွင်းစွပ်စွဲထားသည်။
အထောက်အပံ့များ ရယူနေသည်ဆိုသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု စွပ်စွဲမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG) နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်ဇင်မာအောင်က “ဒီစွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့တော့ လုံးဝမဟုတ်ဘူး”ဟု ငြင်းဆိုသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်က စွပ်စွဲချက်များထုတ်အပြီး နောက်တစ်ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကမ်းလှမ်းသည့် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ပတ်သက်၍ “အတုအယောင် ကမ်းလှမ်းချက်” ဟု NUG ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးကျော်ဇော က တုံ့ပြန်လိုက်သည်။နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်ဇင်မာအောင်ကလည်း “ဒီထုတ်ပြန်ချက်က သူ့အကျိုးစီးပွားအပေါ်မှာပဲ သက်ရောက်တယ်။ ငါပြောတဲ့အတိုင်း လိုက်လုပ်ဆိုတာ နိုင်ငံရေးကို နိုင်ငံရေးနည်းနဲ့ ဖြေရှင်းတာမှ မဟုတ်တာ” ဟု ဘီဘီစီနှင့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း၌ ထည့်သွင်း ပြောဆိုသည်။
NUG ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ဒုတိယအတွင်းဝန် ဦးမောင်မောင်ဆွေကလည်း “သေနတ်ပြပြီး အနိုင်ကျင့် ဗိုလ်ကျ အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ အကြမ်းဖက်စစ်ကောင်စီက အခုချိန်မှာ ပါတီထောင်ပြီး နိုင်ငံရေးလုပ်ကြဖို့ ထုတ်ပြန်လာတာဟာ အင်မတန် ရယ်စရာကောင်းပြီး အင်မတန် စက်ဆုပ်ရွံရှာစရာ ကောင်းတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်” ဟု တုံပြန်သည်။
ထို့ပြင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ ငြိမ်းချမ်းရေးကမ်းလှမ်းမှုသည် ဟန်ပြဖိတ်ခေါ်မှုသာ ဖြစ်သည့်အတွက် ပြတ်ပြတ်သားသား ပယ်ချကြောင်း အောက်တိုဘာ ၁ ရက်တွင် NUG နှင့်အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC)တို့က ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်သည်။
တရားမဝင် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်၏ ဖိတ်ခေါ်ချက်သည် လက်ရှိ နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းအတွက် အဖြေမဟုတ်ဘဲ ပြဿနာကို ပိုမိုဖန်တီးစေမည့် နိုင်ငံရေးအမြတ်ထုတ်မှု တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ရှုမြင်သဖြင့် လက်ခံညှိနှိုင်းမည် မဟုတ်ကြောင်း ကရင်နီပြည် ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (IEC) က စက်တင်ဘာ ၂၈ ရက်တွင် ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်သည်။ ထို့ပြင် “တခြားသော ပြည်နယ်များနှင့် ဖက်ဒရယ်ယူနစ်များအနေဖြင့် လူထုဆန္ဒအတိုင်း ညီညွတ်စွာ ဆက်လက် ရပ်တည်ကြရန်” တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ထားသည်။
“စစ်ကောင်စီက ကျွန်မတို့ကို လက်နက်စွန့်ပါ၊ ငြိမ်းချမ်းရေး စကားဝိုင်းဆွေးနွေးပြီးတော့မှ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ပါ ဆိုတာက ကျွန်မတို့ဘက်ကတော့ မဖြစ်နိုင်တဲ့ ကိစ္စပါ” ဟု တအာင်း အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA) ၏ ပြန်ကြားရေးတာဝန်ခံ လွေးယေဦးက တုံပြန်ထားသည်။အမေရိကန်မှ အထောက်အပံ့ ရယူထားသည်ဆိုသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု စွပ်စွဲချက်ကိုလည်း ငြင်းပယ်ကြောင်း ဘီဘီစီသတင်းဌာနနှင့် ပြုလုပ်သည့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း၌ ထည်သွင်းဖြေကြားထားသည်။
လွေးယေဦးကပင် ဧရာဝတီ သတင်းဌာနနှင့် ပြုလုပ်သည့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း၌ ငြိမ်းချမ်းရေးကမ်းလှမ်းမှုနှင့် ပတ်သက်ကာ “အမှန်က PDF တွေ၊ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေက လက်နက်စွန့်ရမှာ မဟုတ်ဘူး။ စစ်ကောင်စီက လက်နက်စွန့်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆို သူက လက်နက်အားကိုးပြီးတော့မှ လူထုတွေကို နေ့စဉ် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်တယ်။ ဒါကြောင့်မလို့ ဒီဖိတ်ခေါ်ချက်၊ ထုတ်ပြန်ချက်က ကျွန်မတို့အတွက်ရော၊ တခြား တော်လှန်ရေးလက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့တွေအတွက်ရော မဖြစ်သင့်တဲ့ကိစ္စပါ”ဟု တုံပြန်သည်။
ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး(KNU) ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ပဒိုစောတာနီး က “စစ်တပ်က နိုင်ငံရေးကနေ ထွက်ရမယ်၊ အရပ်သားအုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ ရှိရမယ်၊ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုအတွက် လိုအပ်တဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဉပဒေသစ် ရေးဆွဲတာကို လက်ခံရမယ်” ဟု တုံပြန်လိုက်ပြီး“အကြမ်းဖက် မင်းအောင်လှိုင်၏ နိုင်ငံရေးပြဿနာ ဖြေရှင်းရေး ဖိတ်ခေါ်ချက်သည် အရည်မရ အဖတ်မရ ဓာတ်ပြားဟောင်းသာဖြစ်ပြီး စစ်တပ်ကျူးလွန်သော ရာဇဝတ်မှု မှန်သမျှ အရေးယူရေးအပါအဝင် အချက် ၃ ချက် မရဘဲ ဆွေးနွေးစရာမရှိကြောင်း” ရန်ကုန်ခေတ်သစ်သတင်းဌာနသို့လည်း ဖြေကြားထားသည်။
ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ (KIO) ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဂွန်မော်က “အကြမ်းဖက်စစ်ကောင်စီက တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်များနှင့် PDF များအနေဖြင့် လက်နက်စွန့်ပြီး ပါတီလမ်းကြောင်း၊ ရွေး ကောက်ပွဲလမ်းကြောင်းမှ နိုင်ငံရေးပြဿနာ ဖြေရှင်းရန် ဖိတ်ခေါ်ချက်သည် ခေါ်ပုံခေါ်နည်း လိုနေကြောင်း” ၎င်း၏ လူမှုကွန်ယက် စာမျက်နှာမှတဆင့် ရေးသားတုံပြန်ခဲ့သည်။
“၂၀၀၈ က ကျွန်တော်တို့ လိုချင်တဲ့ နိုင်ငံရေးကို သွားလို့ မရဘူး။ ကျွန်တော်တို့ သွားချင်တာက တိုင်းရင်းသား တန်းတူရေးနဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့် အပြည့်အဝရှိတဲ့ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး ဖြစ်တယ်။ ၂၀၀၈ အောက်ကနေ သွားမယ်ဆို စစ်တပ်အာဏာ တည်တံ့ခိုင်မြဲအောင် လုပ်ပြီးတော့မှ စစ်တပ်က နိုင်ငံရေးလောကထဲမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တာကို ကျွန်တော်တို့က တွန်းအားပေးသလို ဖြစ်တယ်။ ဒီနေ့က ကျွန်တော်တို့ တိုင်းပြည်မှာ နိုင်ငံတော်သစ် တည်ဆောက်ဖို့အတွက် စစ်တပ်ကို နိုင်ငံရေးကနေ ဖယ်ရှားရမှာ ဖြစ်တယ်” ဟု ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ (KNPP) ၏ အတွင်းရေးမှူး-၂ ဦးအောင်ဆန်းမြင့်က တုံပြန်သည်။
ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး (CNF) ၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဆလိုင်းထက်နီ က “အဓိကတော့ သူ့ရဲ့ ရေရှည် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ ရပ်တည်ရေးအတွက် ပြည်သူနဲ့ နိုင်ငံတကာကို လှည့်စားနေတဲ့ လုပ်ရပ် ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအောက်ကနေ စစ်ကောင်စီက လုပ်ဆောင်မှု မှန်သမျှ၊ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ ပြင်ပကနေ လုပ်ဆောင်မှု မှန်သမျှကတော့ လက်ခံနိုင်စရာအကြောင်းလည်း မရှိဘူး။ လက်တွေ့လည်း ဖြစ်လာနိုင်စရာ အကြောင်း မရှိဘူး။ ကျွန်တော်တို့ ချင်းတောင်မှာဆိုရင် ၁၀၀ မှာ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းက သူ့ဟာသူ စိုးမိုးထားတဲ့ ပြည်သူက အုပ်ချုပ်ရေး ဖော်ဆောင်မှုရှိနေတဲ့အချိန်မှာ စစ်ကောင်စီက သူ့ရဲ့ တချို့မြို့ပေါ်မှာပဲ လူအနည်းအကျဉ်းနဲ့ လုပ်နိုင်မှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒါကတော့ ဘယ်လိုမှ လက်ခံနိုင်စရာအကြောင်းလည်း မရှိဘူး။ နိုင်ငံတကာကို လှည့်စားနေတာလို့ပဲ ပြောချင်ပါတယ်” ဟု တုံပြန်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ ဆွေးနွေးပွဲဖိတ်ခေါ်မှုသည် နိုင်ငံရေး လှည့်ကွက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် ပြင်ဆင်သည်နှင့် တပြိုင်တည်း ဆွေးနွေးမှု ပြုလုပ်နိုင်ရေး အားထုတ်လာခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ သို့သော် အရပ်သားများအား ပစ်မှတ်ထား၍ လေကြောင်းသုံး တိုက်ခိုက်ခြင်းများလည်း ရှိနေကာ ရိုးသားဖြောင်မှန်မှု မရှိသော လုပ်ရပ် ဖြစ်သည်ဟု မွန်ပြည်နယ် ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (MSFC) ကစက်တင်ဘာ ၂၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
MSFC သည် စစ်တပ်အာဏာရရှိရေး ဒေါက်တိုင်ဖြစ်သည့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ ဖျက်သိမ်းရေးနှင့် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးကို ဦးတည်သည့် မည်သည့် နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲကိုမဆို ကြိုဆို ထောက်ခံကာ ပါဝင်ရန် အသင့်ရှိကြောင်း၊ စစ်အုပ်စု၏နိုင်ငံရေးလှည့်ကွက်အဖြစ် ဖန်တီးထားသည့် ဆွေးနွေးပွဲကိုမူ ပါဝင်ရန် လက်ခံစဉ်းစားမည် မဟုတ်ကြောင်း၊ ဘဝတူ တော်လှန်ရေး အဖွဲ့အစည်းများနှင့်လည်း လက်တွဲကာ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်နိုင်ရေး လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟုလည်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
ဗမာပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်တော် (BPLA) ၏ကွပ်ကဲရေးမှူး မောင်ဆောင်းခက “၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအောက်မှာ တရားမျှတမှုလည်း မရှိနိုင်သလို ငြိမ်းချမ်းရေးကိုလည်း ဖော်ဆောင်လို့ မရနိုင်တာမို့ စစ်ကောင်စီရဲ့ ကမ်းလှမ်းမှုကို အဖွဲ့အနေနဲ့ စိတ်မဝင်စားဘူး” ဟု ပြတ်သားစွာ တုံပြန်သည်။
ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်- မန္တလေး (MDY-PDF) ၏စစ်ဦးစီးအဖွဲ့ဝင် ဒေါက်တာစိုးသူရဇော်က “စစ်တပ်က နိုင်ငံရေးကနေ အပြီးအပိုင် ထွက်ရမယ်။ စစ်တပ်ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုကို ခံယူရမယ်။ ဒီလိုခံယူနိုင်တယ်ဆိုရင် စကားဝိုင်းဆွေးနွေးပွဲဆိုတာ ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်” ဟု တုံပြန်သည်။
“PDF ဆိုတဲ့ စကားလုံးရှေ့မှာတောင် အကြမ်းဖက်လို့ သုံးနှုန်းထားသေးတာပဲဗျ။ တိုင်းပြည်မှာရှိနေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေကို ကုန်ဆုံးချင်လို့ ကမ်းလှမ်းမှုမျိုးထက် သူ့ရဲ့ထွက်ပေါက်ကို လိုက်ပါစေချင်တဲ့ ကမ်းလှမ်းချက်မျိုးလို့ ထင်တယ်” ဟု 96 soldiers – PDF တပ်ဖွဲ့၏ တာဝန်ခံ ကိုဇေယျာလွင်က စစ်အုပ်စု ကမ်းလှမ်းမှုအပေါ် ၎င်း၏ သဘောထားအား ထုတ်ပြန်ပြောဆိုသည်။
မြောင်မြို့နယ် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးအဖွဲ့ (CDSOM) ၏တာဝန်ခံ ကိုနွေဦး က “ စစ်ကောင်စီ ရှိနေလို့သာ ဒါမျိုးတွေ ဖြစ်နေတဲ့အတွက် ဒီစစ်ကောင်စီ အသက်ဆက်ရှင်မယ့်နည်းလမ်းကိုတော့ ဘယ် PDF မှ ရွေးချယ်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ကျွန်တော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ်” ဟု တုံပြန်ခဲ့ပါသည်။
“တော်လှန်ရေးမှာ ရပ်တည်ချက် ခိုင်ခိုင်မာမာနဲ့ တိုက်နေကြတဲ့ အဖွဲ့တွေကို ဖိတ်ခေါ်လို့ မရဘူးဆိုတာ သူတို့လည်း သိတယ်။ ဟိုဘက်လည်း မရောက်၊ ဒီဘက်လည်း မရောက်တဲ့ ကြားအဖွဲ့တွေကို ခေါ်ချင်တာလို့ မြင်တယ်” ဟု ကျောင်းသားလက်ရုံးတပ်တော် (SAF) ၏ဗဟိုကော်မတီဝင် ကိုမင်းဟန်ထက်က စစ်အုပ်စု ကမ်းလှမ်းမှုအပေါ် ယခုကဲ့သို့ မှတ်ချက်ပေးသည်။
လူ့ဘောင်သစ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (DPNS) ဥက္ကဌ ဦးအောင်မိုးဇော် က “ရွေးကောက်ပွဲဆိုတဲ့ ထွက်ပေါက်ကနေ တစုံတရာ နိုင်ငံရေးအရ ထွက်ပေါက်ရှာဖို့ ကြိုးစားနေတာ ဖြစ်တယ်။ အဓိကကတော့ တော်လှန်တဲ့ အင်အားစုတွေကို ဖြိုခွဲဖို့ ကြိုးစားနေတာ ဖြစ်တယ်လို့ ကျွန်တော် အဲဒီလိုပဲ နားလည်တယ်” ဟု တုံပြန်ထားပြီးပါတီ တွဲဖက်အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဒေါ်နှင်းနှင်းမွှေးကလည်း “၂၀၂၁ နွေဦးတော်လှန်ရေးကနေ တောင်းဆိုနေတဲ့ စစ်အာဏာရှင်တွေ နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်ကနေ လုံးဝဆုတ်ခွာသွားပြီး သူ့နေရာသူ နေဖို့ဆိုတာ လုံးဝမပါဘဲနဲ့ နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းမှာ တပ်ကနေ ဆက်ပြီးတော့ ဦးဆောင်ဦးရွက် ပြုမယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ် သက်ရောက်နေပါတယ်။ လက်နက် စွန့်ရမယ်၊ လက်နက် ချရမယ်၊ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းမှာ ပါဝင်နိုင်ဖို့ဆိုရင် ပါတီထောင်ပြီး ပါဝင်ကြရမယ်ဆိုတာ ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှ ယုံစရာ အကြောင်း မရှိဘူး။ စစ်တပ်က ပြောတဲ့ကိစ္စတွေ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးလောက်က စိတ်ရင်းနဲ့ ပြောတာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ရဲ့ လက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကနေ ထွက်ပေါက်ရဖို့အတွက် လိုက်ပြီးတော့ ထွက်ပေါက်ရှာနေတာလို့ပဲယူဆပါတယ်” ဟု မှတ်ချက်ပေးတုံ့ပြန်သည်။35
ယခင် စစ်အစိုးရ ကျောထောက်နောက်ခံပေး ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) အပါအဝင် စစ်အုပ်စု စိတ်ကြိုက်ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ထံ မှတ်ပုံတင်ထားကြသော နိုင်ငံရေးပါတီ (၂၆) ခုကမူ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ နိုင်ငံရေးပြဿနာကို နိုင်ငံရေးနည်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် ကမ်းလှမ်းမှုအား အပြည့်အဝ ထောက်ခံကြောင်း ပူးတွဲကြေညာချက်တစ်စောင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
အရပ်သားအစိုးရတစ်ရပ်အားလက်နက်ဖြင့် အကြမ်းဖက်၍အာဏာသိမ်းခြင်းထားခြင်းအား“နိုင်ငံရေး ပြဿနာ” ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ခြင်းမှာဆီလျော်မှု မရှိပေ။ ယင်းအပြင်မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ လွတ်လပ်၍တရားမျှတစရာ မရှိသည့်အပြင်စနစ်တကျဖြင့် အကြမ်းဖက်မှုကျူးလွန်ရန် စစ်တပ်အားခွင့်ပြုထားသည့်၊ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊လူသားမျိုးနွယ်အပေါ်ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှု၊လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုများအားလွတ်မြောက်ခွင့်ပေးသည့်နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းတစ်ခုအောက် သွတ်သွင်းရေးကြိုးပမ်းမှုကိုလည်း“နိုင်ငံရေးနည်းလမ်း” ဟုအမည်ပေး ကင်မွန်းတပ်ခြင်းမှာနိုင်ငံတကာအား မျက်လှည့်ပြရန်အတွက်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ကြိုးပမ်းမှုသာ ဖြစ်သည်။ပြည်တွင်းရှိ တော်လှန်သောအင်အားစုများအား စည်းရုံးနိုင်ရေးမလွယ်နိုင်ကြောင်းအားတုံ့ပြန်မှုများ၌ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတွေ့မြင်ရမည် ဖြစ်သည်။
ပြည်ပနိုင်ငံအချို့က မြန်မာ့ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် စီစဉ်နေသဖြင့် အစိုးရဝန်ထမ်းများနှင့် တပ်ဖွဲ့ဝင်များအား ခရီးသွားခွင့်၊ မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာအခင်းအကျင်းများ၌ ပါဝင်ခြင်းနှင့် သတင်းမီဒီယာများသို့ ဖြေကြားခွင့်ကို ကန့်သတ်သည့် အချက်လေးချက်အား အောက်တိုဘာ ၉ ရက် ရက်စွဲဖြင့် မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) က တရုတ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ထုတ်ပြန်ချက်၌ မြန်မာ့အမျိုးသားရေး အခြေအနေရလဒ်သည် ပြင်းထန်ပြီး သိသာထင်ရှားသော အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်ဟု ဖော်ပြထားကာ ရှုပ်ထွေးနေသော ပြည်တွင်းအခြေအနေအရ ပါတီနှင့်တပ်မတော်အား ပြည်ပအင်အားစုများက အတင်းအကြပ် မချုပ်ချယ်စေရန်နှင့် မလိုလားအပ်သော အငြင်းပွားမှု ပြဿနာနှင့် ပဋိပက္ခများ၌ ပါဝင်လာခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်ဟု ဖော်ပြထားသည်။
ကန့်သတ်ချက်လေးရပ်မှာ အာဆီယံ၊ အမေရိကန် အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံများသို့ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ခရီးသွားခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံအရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် နိုင်ငံတကာအခင်းအကျင်းများ၌ ပါဝင်ခြင်း၊ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ အမေရိကန် အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံပိုင် မီဒီယာများသို့ မဖြေကြားရန်၊ အဖွဲ့အစည်းအမည်ဖြင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်း၏ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် လျှို့ဝှက်ကိစ္စများနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးကိစ္စရပ်များအပေါ် သဘောထားများ မထုတ်ပြန်ရန်တို့ ဖြစ်သည်။
တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (PSLF/TNLA) တိုက်ပွဲများ ဖော်ဆောင်မှုအား ရပ်ဆိုင်းရန် တရုတ်နိုင်ငံ ရွှေလီမြို့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကော်မတီက ခြိမ်းခြောက်စာပေးပို့ခဲ့မှုမှာ TNLA နှင့် မြန်မာပြည်သူများ၏ တော်လှန်ရေးအပေါ် ရိုင်းပြစွာ ခြိမ်းခြောက်စော်ကားမှုဖြစ်၍ ပြင်းထန်စွာ ရှုတ်ချကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က သြဂုတ် ၃၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
သြဂုတ် ၂၉ ရက် ရက်စွဲဖြင့် ပေးပို့သည့် ရွှေလီမြို့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကော်မတီအနေဖြင့် စာပေးပို့မှုအား ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းရန်၊ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် သက်ဆိုင်ရာ လူမျိုး၊ ပြည်သူများအပေါ် နိုင်ငံတကာဥပဒေများ၊ ကျင့်ဝတ်များနှင့်အညီ လေးစားအသိအမှတ်ပြုရန် NUCC က တိုက်တွန်းထားပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် နယ်စပ်ဒေသ အာဏာပိုင်များအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံမှ လူမျိုးစုံပြည်သူများ စစ်တပ်၏ မတရားအနိုင်ကျင့်ခံနေရမှုကို စာနာနားလည်၍ ကူညီပံ့ပိုးပေးခြင်းဖြင့် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုကို ပိုမိုခိုင်မြဲစေရန် ကြိုးစားသင့်ကြောင်းလည်း အကြုံပြု တိုက်တွန်းထားသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စစ်မှု မထမ်းမနေရ ဥပဒေပြဌာန်းခြင်း၊ ပြည်သူ့လုံခြုံရေးနှင့် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး ဗဟိုကြီးကြပ်ကွပ်ကဲမှုအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းကာ အသက် ၆၅ နှစ်အထိ သက်ကြီးပိုင်းများကိုပါ အတင်းအဓမ္မ စစ်သားစုဆောင်းခြင်းမှာ တိုင်းပြည်နှင့် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးအား လူသားဒိုင်းသဖွယ် အသုံးပြုရန်ကြိုးပမ်းခြင်းသာ ဖြစ်ပြီး နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် ပြတ်သားစွာ ခုခံတော်လှန်၊ ဆန့်ကျင်ရန် တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က စက်တင်ဘာ ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
NUG ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်၌ "စစ်အာဏာရှင်စနစ်ဘေးဆိုးသည် အသက်အရွယ်မရွေး၊ လူမျိုးဘာသာမရွေး တဦးတယောက်ချင်းစီတိုင်းအပေါ် ကျရောက်လာပြီ ဖြစ်သလို မည်သူမျှ မည်သို့မျှ ရှောင်လွှဲ၍ မရနိုင်တော့သည်မှာ ပိုမိုထင်ရှားလာပြီ ဖြစ်သည်။ လူထုတရပ်လုံး ပါဝင်ဆင်နွှဲနေသည့် နွေဦးတော်လှန်ရေး၏ အင်အားကို အထင်သေးလျှော့တွက်သော အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုအား “မိမိတို့ ပြည်သူလူထုတရပ်လုံးသည် စစ်အာဏာရှင်ပြုသမျှ ခေါင်းငုံ့ခံမည့် သူများမဟုတ်” ဆိုသည်ကို အခိုင်အမာပြသ" ရန် လိုအပ်ကြောင်းလည်း တိုက်တွန်းထားသည်။
နိုင်ငံတကာအနေဖြင့်လည်း မြန်မာနိုင်ငံနှင့် မြန်မာပြည်သူများ ကြုံတွေ့နေရသည့် နာကျင်ခံစားရမှုအားလုံး၏ အရင်းအမြစ်မှာ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ၎င်းလက်အောက်ခံ တပ်ရင်း၊ တပ်ဖွဲ့၊ တပ်သားများကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း သိရှိနားလည်ရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ လူသားဒိုင်းအဖြစ် အသုံးချလာသည့် လုပ်ရပ်များ ရပ်တန့်ရေး ထိရောက်သည့် လုပ်ဆောင်မှုများ ဆောင်ရွက်ကြရန်လည်း တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ထားသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ "နိုင်ငံရေးပြဿနာအား နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် ဖိတ်ခေါ်ခြင်း"မှာ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်(PDF) များ သပ်လျှိုဖြိုခွဲရန်နှင့် နိုင်ငံတကာ အမြင်ကောင်းစေရန်အတွက် အားထုတ်မှုသာ ဖြစ်ပြီး ဟန်ပြသပ်သပ်သာ ဖြစ်သည့်အတွက် ပြတ်ပြတ်သားသား ပယ်ချကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) တို့က အောက်တိုဘာ ၁ ရက်တွင် ပူးတွဲထုတ်ပြန်လိုက်သည်။.
ထုတ်ပြန်ချက်အား NUCC နှင့် NUG တို့ ပူးတွဲဖွဲ့စည်းထားသည့် တရားမဝင် အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲဆန့်ကျင်ရေး ပူးပေါင်းလုပ်ငန်းကော်မတီအနေဖြင့် ထုတ်ပြန်ခြင်းဖြစ်ကာ စစ်အစိုးရအဆက်ဆက် လက်နက်နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ခြင်း၊ လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ် စွန့်၍ ဥပဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်စေခြင်းစသည့် ခေါင်းစဉ်အမျိုးမျိုးဖြင့် သပ်လျှိုသွေးခွဲလေ့ ရှိကြောင်းလည်း သတိပေးထားသည်။
လက်ရှိတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအား အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် ကြေညာခြင်း၊ မြို့ရွာများအား ဗုံးကြဲမီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ပြည်သူများအား မတရား ဖမ်းဆီး၊ သတ်ဖြတ်ခြင်းများအား ဆက်တိုက်လုပ်ကိုင်နေကာ နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရေး ဖိတ်ခေါ်မှာ ယုတ္တိမတန်သည့် လုပ်ရပ်သာ ဖြစ်ကြောင်းလည်း ပူးတွဲသဘောထားထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
ဇူလိုင် ၃ -ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း၊ လားရှို့မြို့အား မြန်မာ့အမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (ကိုးကန့်တပ်မတော်)(Myanmar National Democratic AllianceArmy - MNDAA) နှင့် မဟာမိတ် ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့များက၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၃ ရက်တွင် စတင် ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်သည်။
ဇူလိုင် ၅ – လားရှိုးမြို့ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၀ မိုင်ခန့်အကွာ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ခြေလျင်တပ်ရင်း (ခလရ) ၂၉၁ အား တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်သည်.
ဇူလိုင် ၇ – လားရှိုးမြို့ပေါ် ရပ်ကွက် (၅) နှင့် နီးကပ်သည့် ခြေမြန်တပ်ရင်း(ခမရ) ၅၀၇ အား တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်သည်။ ယင်းနေ့ ညပိုင်းမှစတင်ကာ ဇူလိုင် ၈ ကရက် နံနက်ပိုင်းအထိ ရပ်ကွက် (၅) အား အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုက လေကြောင်းမှ ဆက်တိုက် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။
ဇူလိုင် ၁၈ – တပ်မ ၉၉ တပ်မမှူး ဗိုလ်မှူးချုပ်စိုးလှိုင်အား အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် တိုင်းမှူးအဖြစ် ပြောင်းလဲခန့်အပ်သည်။
ဇူလိုင် ၂၁ – လားရှိုး၌ တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး တစ်ဦး၊ ဗိုလ်မှူး နှစ်ဦး၊ ဗိုလ်ကြီးငါးဦး အပါအဝင် စစ်သည် ၃၁၇ ဦး ကိုးကန့်တပ်ထံ လက်နက်ချ အလင်းဝင်ခဲ့သည်။ လက်နက်ချ အလင်းဝင်ပြီးနောက် မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့များ၏တိုက်ခိုက်မှု၌ ပူးပေါင်းပါဝင်လိုကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုသည်။
ဇူလိုင် ၂၃ – လားရှိုးအထိုင် အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် အပါအဝင် အနီးရှိ ထောက်ပံ့ရေး(ထပရ) ၆၂၆၊ ကုတင် (၁၀၀) ဆေးတပ်ရင်းနေရာများအား တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။
ဇူလိုင်၂၄ – ကိုးကန့်တပ်နှင့်အတူ ၁၀:၂၇ စစ်ဆင်ရေး ဒုတိယလှိုင်း၌ လက်တွဲတိုက်ခိုက်နေသည့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်-မန္တလေး(MDF –PDF) က မန္တလေးတိုင်းနှင့် ရှမ်းပြည်အစပ် ပတ္တမြားနယ်မြေ မိုးကုတ်အား သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် လားရှိုးအထိုင် ရမခ တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်အား ဝန်းရံထားသည့် ခြေလျင်တပ်ရင်း (ခမရ) ၄၁ နှင့် ၆၈၊ ခြေမြန်တပ်ရင်း(ခမရ) ၅၀၇ နှင့် ၅၂၂ တို့ အနက် ခလရ ၄၁ နှင့် ခမရ ၅၀၇ အား MNDAA ဦးဆောင်သည့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက သိမ်းပိုက်သည်။ ယင်းညပိုင်းတွင် ရမခ တိုင်းဌာနချုပ် အပါအဝင် လားရှိုးလေယာဉ်ကွင်းအနီးရှိ ခလရ ၆၈ နှင့် ခမရ ၅၂၂ တို့ကိုပါ ပိတ်ဆို့၍ ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်သည်။
ဇူလိုင်၂၅ – လားရှိုးအထိုင် အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်ကို သိမ်းပိုက်လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကိုးကန့်တပ်(MNADD) က ထုတ်ပြန်လာသည်။ ယင်းရက်တွင်ပင် လားရှိုးမြို့တွင်း ၄ ၊ ၅ ၊ ၁၀ ၊ ၁၁ ၊ ၁၂ ရပ်ကွက်တို့တွင်တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားနေပြီး အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ လေကြောင်းသုံး တိုက်ခိုက်မှုများရှိသည်။ ယင်းနေ့တွင်ပင် MNDAA စစ်ရေးကော်မတီက လားရှိုးမြို့ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရာများကို ဆက်ခံလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်းနှင့် လားရှိုးမြို့ လုံးဝလွတ်မြောက်သွားပြီ ဖြစ်ကြောင်း၊ မြို့အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားအား ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံအထူးဒေသ (၁) အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီ၊ မြို့လုံခြုံရေးအား အထူးဒေသ (၁) ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် မြို့ကာကွယ်ရေးအား MNDAA က ဆက်ခံလိုက်ကြောင်း ပါရှိသည်။ ယင်းနေ့တွင်ပင် တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (TNLA) နှင့်အတူ ရှမ်းမြောက်ဒေသ စစ်ဆင်ရေးများတွင် ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်တပ်ရင်း (NorthernShan State Alliance Army – NSSAA) က ထုတ်ပြန်သည်။
ဇူလိုင် ၂၆ – ယင်းနေ့ ညနေပိုင်းတွင် MNDAA အမြောက်တပ်ရင်းများ ပူးပါင်း၍ လားရှိုးမြို့ ဟိုပိတ်တိုးဂိတ်ရှိ လက်ကျန် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု တပ်ဖွဲ့ဝင်များအား တိုက်ခိုက်ကာ သိမ်းပိုက်သည်။
ဇူလိုင် ၂၇ – အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု တပ်စွဲထားသည့် လားရှိုးမြို့ ဆင်တောင်ထိပ် အသံလွှင့်ကုန်းမြင့်စခန်းအား MNDAA က ယင်းနေ့ နံနက်ပိုင်းတွင် သိမ်းပိုက်သည်။ နေ့လယ်ပိုင်းတွင် AD တိုးဂိတ်စခန်းနှင့် လားရှိုးမြို့ စစ်မြေပြင် အင်ဂျင်နီယာတပ်ရင်း (၉၁၂) အား ဆက်လက် သိမ်းပိုက်သည်။ ယင်းရက်တွင်ပင် လားရှိုးမြို့၌ အထူးအုပ်ချုပ်ရေး ဒေသ (၁) အစိုးရ၏အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများ လုပ်ဆောင်နေပြီ ဖြစ်ကြောင်း MNDAA က ထုတ်ပြန်သည်။
ဇူလိုင် ၂၈ – လားရှိုး ဘူတာရုံအား သိမ်းပိုက်သည်။ ယင်းရက်တွင်ပင် လူမှုကွန်ရက်၌ ပျံ့နှံ့နေသည့် “နိုင်ငံတော်မှ ခွဲထွက်ခြင်း” ဟူသော တရုတ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားသည့် သတင်းအတုများနှင့် ပတ်သက်၍ မြောက်ပိုင်းညီနောင်မဟာမိတ်သုံးဖွဲ့က ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ကာယင်းမှာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များအားဖိအားပေးရန်၊ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများကအထင်အမြင်လွဲစေရန်၊မင်းအောင်လှိုင် ခေါင်းဆောင်သောအာဏာသိမ်း လက်က်ကိုင်အဖွဲ့အားအသက်ရှူ အနားယူခွင့်ရရှိစေရန်ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်းပါရှိသည်။
ဇူလိုင် ၂၉ – လားရှိုးမြို့ ပြည်သူ့လုံခြုံရေးအတွက် အထူးအုပ်ချုပ်ရေးဒေသ (၁) ရဲစခန်းမှ လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်များ စတင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြောင်း MNDAA ထုတ်ပြန်သည်။
ဇူလိုင် ၃၀ – တန့်ယန်းဘက်မှ ချီတက်အားဖြည့်လာသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု စစ်ကြောင်းအား နမ့်ပေါင်ရွာအနီး မရောက်ခင် MNDAA နှင့် ဗမာပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်တော် (BamarPeople's Liberation Army – BPLA) တို့က ကြားဖြတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့မှုအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ ဆယ်နှင့်ချီ သေဆုံးခဲ့သည်။ ယင်းနေ့တွင် လားရှိုးလေဆိပ်နှင့် ခြံဝင်းသာ ခြားသည့် တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ဧည့်ရိပ်သာအတွင်းထဲအထိ ထိုးဖောက် သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းရက်တွင်ပင် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် ဝန်ထမ်းများအား ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးဆိုင်ရာထုတ်ပြန်ချက်အားMNDAAစစ်ရေးကော်မတီကထုတ်ပြန်သည်။
ဇူလိုင် ၃၁ – တရုတ်နိုင်ငံ၊ ကူမင်းမြို့တွင် တရုတ်ကြားဝင်ပေးမှုဖြင့် ရှမ်းမြောက်စစ်ဆင်ရေးနှင့် ပတ်သက်သော ဟိုင်ဂင်အစည်းအဝေးအား ညီနောင်မဟာမိတ် သုံးဖွဲ့ဖြစ်သည့် MNDAA ၊ အာရက္ခတပ်တော် (AA)၊ တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (TNLA) ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်ခဲ့သော်လည်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ တက်ရောက်ခြင်း မရှိပေ။ ယင်းနေ့တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက အရေးပေါ်ကာလသက်တမ်းအား သြဂုတ် ၁ ရက်မှစ၍ နောက်ထပ် ခြောက်လ ထပ်တိုးကြောင်း ကြေညာသည်။
သြဂုတ် ၁ – လားရှိုးအခြေစိုက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် (ရမခ) အား MNDAA နှင့်မဟာမိတ်များက အပြင်းအထန် ထိုးစစ်ဆင်သည်။ ရမခ ဧရိယာအတွင်းရှိ ကုတင် ၁၀၀ ဆံ့ စစ်ဆေးရုံ၌ စွန့်ပစ်ထားခံရသည့် ဒဏ်ရာရ အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုတပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် ဆေးဝန်ထမ်း စုစုပေါင်း ရာနှင့်ချီ MNDAA ထံ လက်နက်ချခဲ့သည်။ စစ်ဆေးရုံအား MNDAA ဘက်မှ ဝင်ရောက် စီးနင်းနိုင်သော်လည်းလက်ကျန် စစ်အုပ်စု တပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် ဆက်လက်တိုက်ပွဲ ဖြစ်ပွားသည်။ ယင်းညပိုင်းတွင် ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံအထူးဒေသ (၁) အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီ ရုံးစိုက်ရာ လောက်ကိုင်မြို့အား ည ၁၁ နာရီခွဲခန့်တွင် လေကြောင်းမှ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ အထူးဒေသ (၁) အမှတ် (၂) ပြည်သူ့ဆေးရုံနှင့် အရပ်သားနေအိမ်များပေါ်သို့ ကျရောက်ပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်ပွားသည့်အတွက် ဆေးရုံလုံခြုံရေးဝန်ထမ်းတစ်ဦး ပွဲချင်းပြီး သေဆုံးကာဆေးရုံတက်လူနာ နှစ်ဦး အပြင်းအထန် ဒဏ်ရာရပြီး အသေးစားဒဏ်ရာရသူ အမြောက်အမြား ရှိခဲ့သည်။
သြဂုတ် ၂ – နံနက် ၁ နာရီခွဲခန့်တွင် ကိုးကန့်ခရိုင်၊ တုန်းရှမ်းမြို့၊ ထိုင်ဖျင်တိုက်နယ်၊ ရှီးယွမ်ကျည်ရွာအား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ဗုံးသီး ၁၇ လုံး အထိ လာရောက်ကြဲ ချတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အရပ်သားနေအိမ် အမြောက်အမြား ပျက်စီးခဲ့ကာ မိမိတို့ အဖွဲ့အစည်းအနေဖြင့် လူနေအိမ်များ၊ ဆေးရုံများ၊ စာသင်ကျောင်းများအား ပစ်မှတ်ထားသည့် စစ်ဆင်ရေးကို လုံးဝဖော်ဆောင်မည် မဟုတ်ကြောင်း၊ လားရှိုးမြို့အတွင်းရှိ လူနေအိမ်များ၊ ဆေးရုံများ၊ ဘုရားကျောင်းများ၊ စာသင်ကျောင်းများကို စစ်ကောင်စီက တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးနေခြင်းဖြစ်ကာ ယခုကဲ့သို့ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်မှုများသည် စစ်ရာဇဝတ်မှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေးကိုပြင်းပြင်းထန်ထန် ချိုးဖောက်နေခြင်းဖြစ်သည့်အတွက် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းကလည်း ပြင်းထန်စွာ အရေးယူပေးစေလိုကြောင်း အထူးဒေသ (၁) အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီက ထုတ်ပြန်သည်။
သြဂုတ် ၃ – သြဂုတ် ၃ ရက် နေ့လယ်ပိုင်းတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ အရှေ့မြောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ်အား အပြည့်အဝ သိမ်းပိုက်နိုင်ပြီဖြစ်ကြောင်း MNDAA က ထုတ်ပြန်သည်။ ယင်းနေ့တွင်ပင် MNDAA သည်တပ်မတော် စစ်ဆေးရုံအား တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ လားရှိုးမြို့အတွင်း ရှော့တိုက်ဒုံးများ၊ လက်နက်ကြီးများ၊ Drone များဖြင့် တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ထိခိုက်မှုများ ရှိကာ စစ်ရာဇဝတ်မှု မြောက်ကြောင်းနှင့် လက်ခံနိုင်ဖွယ်မရှိကြောင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု လက်အောက်တွင် လည်ပတ်နေသည့် ပြည်တွင်းအခြေစိုက် ဘာသာရေး၊ သတင်းမီဒီယာနှင့် စာရေးဆရာ၊ အားကစား၊ ရုပ်ရှင်၊ ဂီတ၊ သဘင်၊ ဟာသပညာရှင်များ အစည်းအရုံးနှင့်အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းအချို့က ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း ဝိုင်းဝန်းထုတ်ပြန် ကြသည်။
သြဂုတ် ၄ – အရှေ့မြောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ် (ရမခ) အား ကိုးကန့်တပ်မတော် (MNDAA) နှင့်မဟာမိတ် ပူးပေါင်း အဖွဲ့များက သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည့်အပေါ် ဝမ်းသာဂုဏ်ယူကြောင်း ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး(KNU)၊ ကရင်နီ အမျိုးသား တိုးတက်ရေးပါတီ (KNPP) နှင့် ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး (CNF) တို့ ပူးတွဲထုတ်ပြန်သည်။ ကရင်နီပြည် တပ်ပေါင်းစုံ စစ်ဦးစီးကော်မတီ ကလည်း ဂုဏ်ပြုသဝဏ်လွှာ ပေးပို့သည်။ ယင်းညပိုင်းတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ရမခ ဌာနချုပ်နှင့် သြဂုတ်၃ ရက် ညပိုင်းမှ စ၍ အဆက်အသွယ် ပြတ်တောက်ကာ အရာရှိအချို့ ဖမ်းဆီးခံထားရကြောင်းသတင်းမီဒီယာများမှ တဆင့်ထုတ်ပြန်သည်။
သြဂုတ် ၅/၇ – ချင်းညီနောင် (ChinBrotherhood) ၊ ပအိုဝ်းအမျိုးသာဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (PNFC)၊ ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ချုပ် (PNLO) နှင့် မွန်ပြည်သစ်ပါတီ (စစ်အာဏာရှင်တိုက်ဖျက်ရေး)(NMSP-AD) တို့ကလည်း ဂုဏ်ပြုသဝဏ်လွှာများ ပေးပို့သည်။
သြဂုတ် ၈ – ခြောက်ကြိမ်မြောက် ဟိုင်ဂင်ဆွေးနွေးပွဲ ပြုလုပ်ရန် ပြင်ဆင်ခဲ့သော်လည်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ မတက်သည့်အတွက် ပွဲပျက်ခဲ့သည်။ ယင်းရက်တွင်ပင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန အာရှရေးရာ အထူးကိုယ်စားလှယ် မစ္စတာ တိန့်ရှီကျွင်းနေပြည်တော်သို့ လာရောက်ကာအကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မင်းအောင်လှိုင်နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ တွေ့ဆုံမှုအတွင်းနယ်စပ်ဒေသတည်ငြိမ်ရေး၊အွန်လိုင်းငွေလိမ်ဂိုဏ်းနှင့်တရားမဝင်လုပ်ငန်းများနှိမ်နင်းရေးအပြင် ရွေးကောက်ပွဲအတွက်ကြိုတင်ဆောင်ရွက်မှုဆွေးနွေးခဲ့သည်ဟုစစ်အုပ်စုက သတင်းထုတ်ပြန်သည်။
သြဂုတ် ၁၂ – ၁၀:၂၇ စစ်ဆင်ရေးများနှင့်အတူ ရရှိခဲ့သည့် အောင်မြင်မှု၊ မြို့သိမ်းတိုက်ပွဲများအတွက် ဂုဏ်ပြုသဝဏ်လွှာ ပေးပို့သည့် အဖွဲ့အစည်းနှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်များ၊ စစ်ဆင်ရေးနှင့်အတူ အဖွဲ့အစည်းအား ထောက်ခံအားပေးသည့် အဖိနှိပ်ခံ မြန်မာပြည်သူတစ်ရပ်လုံးအား လေးနက်စွာ ကျေးဇူးတင်ကြောင်း၊ စစ်ဆင်ရေး ရည်မှန်းချက် လက်ကျန်နှင့် ပြည်သူများ လိုလားသည့်နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်များ အကောင်အထည် ပေါ်လာစေရေးအတွက် တစ်သွေး၊ တစ်သားတည်း အတူရှိနေကြောင်း ညီနောင်သုံးဖွဲ့က ကျေးဇူးတင်လွှာ ထုတ်ပြန်သည်။
စစ်မှန်သည့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ရရှိရေးဟူသည့် နိုင်ငံရေးရပ်တည်ချက်ကို လုံးဝပြောင်းလဲမည် မဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံတော်မှ ခွဲထွက်ခြင်း၊ နိုင်ငံတော်အာဏာ လုယူခြင်း၊ လွတ်လပ်ရေး ရယူပြီး နိုင်ငံတော်သစ် ထူထောင်ခြင်းများကို လုံးဝပြုလုပ်မည် မဟုတ်ကြောင်း မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA)(ကိုးကန့်) စစ်ရေးကော်မတီက"လတ်တလော နိုင်ငံတော်အခြေအနေနှင့် ပတ်သက်၍ ရပ်တည်ချက်ထုတ်ပြန်ခြင်း" အမည်ဖြင့် စက်တင်ဘာ၄ ရက် ရက်စွဲဖြင့် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
စက်တင်ဘာ ၁၉ ရက်ကျမှ လူမှုကွန်ရက်၌ ဖော်ပြထားသည့် ယင်းထုတ်ပြန်ချက်၌ တရုတ် သို့မဟုတ် မြန်မာကို ဆန့်ကျင်သော နိုင်ငံခြား အသိုင်းအဝိုင်းများနှင့် မပူးပေါင်း၊ မဆက်ဆံခြင်း၊ မဟာမိတ် မဖွဲ့ခြင်းသည် MNDAA ၏ နိုင်ငံရေး Redline ဖြစ်ကာ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နှင့် စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးအရ ပူးပေါင်းခြင်း၊ စစ်မြေပြင်ချဲ့ထွင်ခြင်း၊ မန္တလေးနှင့် တောင်ကြီးအား ထိုးစစ်ဆင်တိုက်ခိုက်ခြင်း လုံးဝပြုလုပ်မည် မဟုတ်သော်လည်း မိမိ၏ ခုခံကာကွယ်ပိုင်ခွင့်ကို ဆက်လက်ကိုင်စွဲမည်ဟု ပါရှိသည်။
ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဆိုးဝါးလာနေသည့် မြန်မာ့အခြေအနေအား ကြားဝင်စေ့စပ် ဖြေရှင်းပေးရန် အထူးမေတ္တာရပ်ခံထားကာ MNDAA အနေဖြင့်လည်း ချက်ချင်းအပစ်အခတ်ရပ်စဲကာ တက်ကြွစွာ ပူးပေါင်း၍ ပဋိပက္ခများအား နိုင်ငံရေးတွေ့ဆုံဆွေးနွေးသောလမ်းစဉ်ဖြင့် အဖြေရှာ ဖြေရှင်းသွားမည်ဟုလည်း ရပ်တည်ချက်ထုတ်ပြန်မှု၌ ဖော်ပြထားသည်။
စစ်ကိုင်းတိုင်း(ဖက်ဒရယ်ယူနစ်) အတွင်း နိုင်ငံ့အခြေအနေများကြောင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ တည်ငြိမ်စွာ ရပ်တည်၊ လည်ပတ်နိုင်ရေး၌ စိန်ခေါ်မှုများရှိနေသော်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေဖြင့် စစ်ရာဇဝတ်မှုများစွာ ကျူးလွန်ထားသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် အကျိုးတူပူးပေါင်းနေခြင်းအား ရပ်တန့်ကာ စစ်ကိုင်းပြည်သူ့ဆန္ဒနှင့် အကျိုးစီးပွားကိုသာ အလေးထား၊ လက်တွဲလုပ်ကိုင်စေလိုကြောင်း စစ်ကိုင်းဖိုရမ် ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့က သြဂုတ် ၃၁ ရက်တွင် သဘောထား ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
လက်ရှိတွင် နိုင်ငံတစ်ဝန်း၌ ငြိမ်းချမ်းမျှတ၊ ပွင့်လင်းသော လူ့ဘောင်ထူထောင်နိုင်ရေးအတွက် စနစ်ပြောင်း တော်လှန်ရေးတစ်ရပ်အား ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးက ဆင်နွှဲနေပြီး နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် ပြည်သူလူထုအတွက် ရေရှည်အကျိုးဖြစ်ထွန်းကာ ဒေသခံများ၏ လူမှုဘဝများနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်၊ ဆုံးရှုံးမှုနည်းနိုင်သမျှ နည်းပါးရပါမည်ဖြစ်ပြီး တိုင်းပြည်အပြောင်းအလဲအတွက် အထောက်အပံ့ကောင်းများလည်းဖြစ်ရန် လိုအပ်ကြောင်းလည်း မြန်မာ၊ ထိုင်း၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ အင်္ဂလိပ် ဘာသာငါးခုဖြင့် ရေးသားထားသော ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး / တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (PSLF/TNLA) အနေဖြင့် တိုက်ပွဲများအား ချက်ချင်းရပ်တန့်ရန်နှင့် မရပ်တန့်ပါက ရပ်တန့်ရေးအတွက် နည်းလမ်းများ ပိုမို လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကာ ဖြစ်ပေါ်သည့် အကျိုးဆက်များအားလုံးကိုလည်း ကိုယ်တိုင် တာဝန်ယူရမည်ဟု သြဂုတ် ၂၉ ရက်တွင် ရွှေလီမြို့ နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးကော်မတီက "စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုအကြောင်းကြားကြော်ငြာချက်" ၌ ဖော်ပြထားသည်။
PSLF/TNLA အနေဖြင့် မြန်မာမြောက်ပိုင်းနှင့် တရုတ်-မြန်မာ နယ်စပ်ဒေသများတွင် အေးချမ်းတည်ငြိမ်မှုကို ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် တရုတ်နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ဟု ယုံကြည်ကြောင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံနှင့်အတူ ငြိမ်းချမ်းရေးမြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ကာ ကွဲလွဲမှုများကို ညှိနှိုင်းအဖြေရှာရန်အတွက် မှန်ကန်သောလမ်းကြောင်းသို့ အမြန်ဆုံး ပြန်လာမည်ဟု မျှော်လင့်ကြောင်း၊ ယင်းအခြေခံပေါ်၌ တရုတ်ဘက်မှ အပြုသဘောဆောင်သော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပြီး မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ကူညီကာ PSLF/TNLA အတွက် သင့်လျော်သော တရားဝင် အခွင့်အရေးများ၊ အကျိုးစီးပွားများရရှိစေရန်၊ ကျန်းမာစွာ နေထိုင်ဖွံ့ဖြိုးရေး အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရန် ကူညီပေးမည်ဟုလည်း ဖော်ပြထားသည်။
ရွှေလီလုံခြုံရေးကော်မတီ ကြော်ငြာချက်၌ PSLF/TNLA အနေဖြင့် တရုတ်နယ်စပ်ဒေသ၊ နယ်စပ်အရပ်သူအရပ်သားများနှင့် မြန်မာပြည်တွင်းရှိ တရုတ်ပြည်သား၊ လုပ်ငန်းများနှင့် သက်ဆိုင်သောလုံခြုံမှုကို အာမခံပေးရန်၊ တရုတ်ပြည် နယ်စပ်ဒေသ အေးချမ်းတည်ငြိမ်ရေးနှင့် တရုတ်နိုင်ငံသား အသက်၊ ပစ္စည်းဥစ္စာလုံခြုံရေးကို ထိခိုက်စေပြီး အန္တရာယ်ရှိသော စစ်ရေးအပြုအမူများ ပပျောက်အောင် ဆောင်ရွက်ရမည်ဟုလည်း ထည်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
မြန်မာပြည်သူများ ဆန္ဒကို လေးစားသည့် အရပ်ဘက် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကို အားပေးကာ ဒီမိုကရေစီလိုလားသူများအကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှု တည်ဆောက်ရန် လိုလားကြောင်း မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အင်အားစုနှင့် တိုင်းရင်းသားအင်အားစု ခေါင်းဆောင်များအား တွေ့ဆုံစဉ် အမေရိကန်အစိုးရဘက်က တိုက်တွန်းလိုက်သည်။
အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး အတိုင်ပင်ခံ Tom Sullivan ၊ အမေရိကန် နိုင်ငံတကာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အေဂျင်စီ (USAID) လက်ထောက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး Michael Schiffef နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီ (NUCC) ၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ၊ ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) ၊ ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေး ပါတီ (KNPP)၊ ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး (CNF) တို့ သြဂုတ် ၁၆ ရက်က အွန်လိုင်းအခြေပြု တွေ့ဆုံစဉ် ထိုသို့ တိုက်တွန်းခဲ့ခြင်းကြောင်း သြဂုတ် ၁၉ ရက်တွင် အမေရိကန်အစိုးရဘက်က ထုတ်ပြန်သည်။
ဆွေးနွေးမှုအတွင်း လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများအား ပေးအပ်ရန်နှင့် ဖွံဖြိုးတိုးတက်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်များအတွက် အကူအညီများအား ဆက်လက်တိုးမြှင့်ပေးသွားမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ မြန်မာပြည်တွင်း ဖြစ်ပွားနေသည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သည့် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများအတွက် ကျူးလွန်သူများအား တာဝန်ခံမှု ဆက်လက်မြှင့်တင်သွားစေမည် ဖြစ်ကြောင်းနှင့် မြန်မာ့အရေးအတွက် အာဆီယံ၊ ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းများနှင့်အတူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်ကြောင်းလည်း ကတိပြု ပြောကြားခဲ့ကြောင်း အမေရိကန်အစိုးရဘက်က ထုတ်ပြန်ထားသည်။
နိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်တည်နေသည့် လက်ရှိ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး အခြေအနေများအပေါ် သုံးသပ်မှုနှင့်အတူ ဒုတိယမြောက် ပြည်သူ့ညီလာခံက ဆုံးဖြတ်ထားသည့် ဆုံးဖြတ်ချက် (၃) ရပ်၊ အကြံပြု တိုက်တွန်းချက် (၂၁) ရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့် နောက်ဆက်တွဲဆောင်ရွက်နေမှုများနှင့် ပတ်သက်သည့် ထုတ်ပြန်ချက်အား အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က သြဂုတ် ၁၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အချက် (၁၃) ချက်ပါရှိသည့် ကောင်စီထုတ်ပြန်ချက်၌ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ ကျူးလွန်မှု အခြေအနေ၊ တိုးမြှင့်ရမည့် နိုင်ငံတကာ ပိတ်ဆို့မှုအခြေအနေ၊ စစ်ရေးအရ အောင်မြင်မှုများအား ဂုဏ်ပြုကြောင်းနှင့် အရပ်သားကာကွယ်ရေးကိစ္စများ၌ ပူးပေါင်းပါဝင်မည့် ကိစ္စများအပြင် ညီလာခံက ချမှတ်ထားသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်၊ တိုက်တွန်းချက်များအတွက် ဆောင်ရွက်နေမှု အခြေအနေများကို သီးခြားစီ ဖော်ပြထားသည်။
အခြေခံမှ အဆင်မြှင့်ပညာရေးနှင့် နိုင်ငံတကာ ပညာရေးအား လက်လှမ်းမီစေရေးအတွက် ဘာသာရပ် ခြောက်ခုဖြင့် ကယန်းအမျိုးသားတက္ကသိုလ်(Kayan National University - KyNU) အား သြဂုတ် ၆ ရက်တွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကယန်းအမျိုးသား ပညာရေးကော်မတီ (KNEC) ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အမျိုးသားတက္ကသိုလ်၌ စတင်သင်ကြားပေးမည့် ဘာသာရပ်ခြောက်ခုမှာ ဆရာအတတ်သင်၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ဖွံ့ဖြိုးရေးနှင့် လူမှုသိပ္ပံ၊ ကွန်ပျူတာ၊ ကယန်းစာပေနှင့် ဘာသာစကား ဘာသာရပ်တို့ ဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် မိတ်ဖက် တိုင်းရင်းသားတက္ကသိုလ်၊ ပြည်ထောင်စု တက္ကသိုလ်၊ နိုင်ငံတကာ တက္ကသိုလ်များနှင့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်နေပြီဖြစ်ကာ သဘာဝသိပ္ပံ၊ စီးပွားရေး၊ ဥပဒေနှင့် မြို့ပြတည်ဆောက်ခြင်းဆိုင်ရာ ဘာသာရပ်များကိုလည်း တိုးချဲ့ဖွင့်လှစ်သွားမည် ဖြစ်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စစ်ရေးနှင့် တိုက်ပွဲဇုန် မဟုတ်သည့် ဒေသများတွင် လေယာဉ်သုံး ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ကာ အရပ်သားများအား ပစ်မှတ်ထားသည့် ကြီးလေးသော ရာဇဝတ်မှုများအား ပြောင်ပြောင်တင်းတင်းကျူးလွန်လျက်ရှိရာ အိမ်နီးချင်း တရုတ်နိုင်ငံအား အဓိကထားပြီး နိုင်ငံတကာ မိသားစုများအားလုံးက ဝိုင်းဝန်းတားဆီး ဟန်တားပေးရန် မြောက်ပိုင်းညီနောင် မဟာမိတ်သုံးဖွဲ့က သြဂုတ် ၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်ရှုံးနေသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက မြောက်ပိုင်းသုံးဖွဲ့ ထိန်းချုပ်ထားသည့် လောက်ကိုင်၊ သိန်းနီ (သိန္နီ)၊ ကွက်ခိုင်၊ နမ့်ဆန်နှင့် မြောက်ဦးမြို့နယ်များတွင် ပေါင် (၅၀၀) ဗုံးများ၊ ဖျက်အားပြင်းဗုံး အမျိုးမျိုးသုံး၍ လေကြောင်းမှ ကြဲချတိုက်ခိုက်ခြင်းကြောင့် အပြစ်မဲ့ပြည်သူများ သေဆုံး၊ ထိခိုက်မှုများအပြင် စျေး၊ကျောင်း၊ ဆေးရုံနှင့် နေအိမ်များစွာ ပျက်စီးနေကြောင်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိကာ ထိန်းချုပ်ပြီး နယ်မြေများအတွင်းရှိတိုင်းရင်းသား မိဘပြည်သူများအနေဖြင့်လည်း လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုမှ ကင်းဝေးစေရန် လမ်းညွှန်ချက်များအတိုင်း သွားလာနေထိုင်၊ ပူးပေါင်းပေးရန် အထူးမေတ္တာရပ်ခံထားသည်။
ကွတ်ခိုင်မြို့တွင် သြဂုတ် ၅ ရက်က အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုဘက်မှ ပေါင် (၅၀၀)ဗုံး (၇) လုံး သုံး၍ လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အရပ်သား ခြောက်ဦး သေဆုံးကာ ၁၀ ဦး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသည့်အပြင် နေအိမ် ၁၀ လုံးထက်မနည်း၊ ဆိုင်ခန်းပေါင်း ၄၀၁ ခန်း မီးလောင်ပျက်စီးခဲ့သည်။
တရုတ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားသည့် “တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများသည် နိုင်ငံတော်မှ ခွဲထွက်ပြီး နိုင်ငံအသစ် ထူထောင်တော့မည်" ခေါင်းစဉ်အပြင် အခြားသော ခေါင်းစဉ်များဖြင့် မိမိတို့ အဖွဲ့အစည်းတံဆိပ်များသုံးကာ ၁၀ စောင်ထက်မနည်းသော သတင်းတုများအား လူမှုကွန်ရက်များပေါ်၌ ထုတ်ပြန်ခြင်းမှာ မဟုတ်မှန်ကြောင်းနှင့် အဖွဲ့အစည်းအပေါ် တိုက်ခိုက်သူများအား ရှာဖွေဖော်ထုတ်၍ ပြင်းထန်စွာ အရေးယူမည် ဖြစ်ကြောင်း ညီနောင်မဟာမိတ်သုံးဖွဲ့က ဇူလိုင် ၂၈ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
သတင်းတုများ ထုတ်ပြန်ခြင်းမှာ တိုက်ပွဲတိုင်း အောင်ပွဲရနေသည့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများအား ဖိအားပေးရန်၊ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအား အထင်အမြင် လွဲစေရန်၊ မင်းအောင်လှိုင် ဦးဆောင်သော အာဏသိမ်းလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အား အသက်ရှု အနားယူခွင့်ရရှိစေရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခြင်းဟု ရှုမြင်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
မြောက်ပိုင်းညီနောင် မဟာမိတ်သုံးဖွဲ့တွင် လက်ရှိ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအား တိုက်ခိုက်ကာ မြို့သိမ်းတိုက်ပွဲများ ဆင်နွှဲနေသည့် မြန်မာနိုင်ငံ အမှန်တရားနှင့် တရားမျှတသော အမျိုးသားပါတီ/မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) ၊ ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး/တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (PSLF/TNLA) ၊ ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော် (ULA/AA) တို့ ပါဝင်သည်။
စစ်ရေးပဋိပက္ခ ပြင်းထန်နေသည့် မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း တိုက်ပွဲများနှင့် ပတ်သက်၍ အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများအား အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ထိန်းသိမ်းထားရန် တွန်းအားပေးသွားမည်ဟုတရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရအမျိုးသမီး MaoNing က ဇူလိုင်၂၅ ရက်တွင် ပြုလုပ်သည့် နိုင်ငံခြားရေးဌာန ပုံမှန်သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ၌ ထည့်သွင်းပြောဆိုသွားသည်။
ရိုက်တာသတင်းဌာန၏ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ်အနီး တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားနေခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ တရုတ်၏ သဘောထားအား မေးမြန်းချိန် ထိုသို့ ထည့်သွင်းပြောဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ မေးမြန်းမှုအား ဖြေကြားရာ၌ မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း အခြေအနေအား အနီးကပ်စောင့်ကြည့်နေကြောင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံရှိ သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေး ညှိနှိုင်း အဖြေရှာကြရန်၊ ရန်လိုမှုများ အမြန်ဆုံး ရပ်တန့်၍ ငြိမ်းချမ်းသော နည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် တိုက်တွန်းထားကာ အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ လုံခြုံရေးကို ထိခိုက်မှု မရှိစေရေး၊ နယ်စပ်ဒေသနှင့် နယ်စပ်ဒေသတွင် နေထိုင်သည့် ပြည်သူများ၊ မြန်မာနိုင်ငံရှိ တရုတ်စီမံကိန်းများ၊ အကျိုးစီးပွားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံသားများ ဘေးကင်းလုံခြုံရေးကို လိုလားကာ ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများအား ဆက်လက်မြှင့်တင်ခြင်း ဖြင့်တွန်းအားပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း MaoNing က ဖြေကြားထားသည်။
မန္တလေးတိုင်းအတွင်းရှိ စစ်ကြောရေးစခန်းတစ်ခုအတွင်း ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာနှင့် နိုဝင်ဘာလအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ထိန်းသိမ်းထားသူများအား အသက်သေဆုံးသည်အထိ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့သည့်သက်သေခံ ရုပ်သံဖိုင်များအား လက်ခံရရှိထားကာ စစ်ရာဇဝတ်မှုများ၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုနှင့် လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုများအတွက် တာဝန်ခံလာစေမည့် သက်သေအထောက်အထားများဖြစ်ကြောင်း Fortify Rights အဖွဲ့က ဇူလိုင် ၁၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အဆိုပါ ရုပ်သံဖိုင်များအား အသက် ၃၅ နှစ်အရွယ် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးက လျှို့ဝှက်ရိုက်ကူးခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ ၎င်း ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်လာပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လတွင် လက်ခံရရှိခဲ့ကြောင်း၊ ရရှိထားသည့် သက်သေခံ ရုပ်သံဖိုင်(၁၀) ခုတွင် စစ်ကြောရေး၌ ဖမ်းဆီးခံရသူ အမျိုးသား ၄၆ ဦးနှင့် အမျိုးသမီးနှစ်ဦးအား အသက်သေဆုံးသည်အထိ ညှင်းပန်းရိုက်နှက်မှု၊ ကိုယ်လုံးတီး ကြိုးတုပ်၍ ရိုက်နှက်မှု၊ လျှပ်စစ်ရှော့တိုက် နှိပ်စက်မှု၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများ အပါအဝင် နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ထားသည့် သက်သေအထောက်အထားများ ပါဝင်သည်။
အကြမ်းဖက်နှိပ်စက်သူများတွင် စစ်သား၊ လေတပ်၊ စစ်ထောက်လှမ်းရေး(စရဖ) တို့မှ ဒုဗိုလ်မှူးကြီး၊ ဗိုလ်မှူး၊ ဗိုလ်ကြီး၊ တပ်ကြပ်အဆင့်ရှိသူများ ပါဝင်ကြောင်း၊ အထောက်အထားများ ရယူပေးသူအား ကာကွယ်ပေးရန်နှင့် ယင်းအကြမ်းဖက်မှုများအား ချက်ချင်း စုံစမ်းအရေးယူပေးရန်လည်း နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) သို့လည်း Fortify Rights အဖွဲ့က တောင်းဆိုထားသည်။
Fortify Rights သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စုံစမ်း၊ ဖော်ထုတ်၊ တောင်းဆိုမှုများအား ၂၀၁၃ခုနှစ်ကတည်းက စတင်လုပ်ဆောင်နေသည့် အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။
လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုအတွက် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် တရားစွဲဆိုထားမှုသည့်အမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ကနေဒါ၊ ဒိန်းမတ်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ နယ်သာလန်၊ ဗြိတိန်၊ မြောက်အိုင်ယာလန်နှင့် မော်လ်ဒိုက်နိုင်ငံတို့အားပါဝင်ဆောင်ရွက်ခွင့်ပြုကြောင်းInternationalCourt of Justice (ICJ) က ဇူလိုင် ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ICJ Article36 အရ ထိုသို့ ဆောင်ရွက်ခွင့်ပြုခြင်းဖြစ်ကာ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလက ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခွင့်ပြုရန် တောင်းဆိုထားမှုအား ခွင့်ပြုပေးလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ယင်းခွင့်ပြုချက်အရ အဆိုပါနိုင်ငံများသည်စွဲဆိုထားသည့်အမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့၏ လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအား ရေးသားတင်သွင်းခွင့် ရရှိမည်ဖြစ်သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မောင်တောမြို့တွင် ဇွန် ၂၂ ရက်တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက လုယက်မီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့သည့် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ် (WFP) ဂိုဒေါင်ဖြစ်စဉ် အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အခြေအနေများအား ဇူလိုင် ၃ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၌ "Any Other Business” ခေါင်းစဉ်အောက်မှ ဆွေးနွေးသွားမည် ဖြစ်ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ထိုသို့ဆွေးနွေးရန်အတွက် တောင်ကိုရီးယား၊ ယူကေနှင့် အမေရိကန်တို့က တောင်းဆိုခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ လက်ထောက်အ ထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် Joyce Msuya ကတင်ပြသွားရန် မျှော်မှန်းထားသည်ဟု ထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။
မောင်တောမြို့နယ်၊ ဝေသာလီကျေးရွာရှိ WFP ဂိုဒေါင်အား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ၎င်းတို့ သင်တန်းပေးထားသည့် မူဆလင်များက ဇွန် ၂၁ ရက်ညနေပိုင်းတွင် မီးရှို့ဖျက်ဆီးကာ ပစ္စည်းများ ယူဆောင်သွားသည့် ရုပ်သံဖိုင်အား အာရက္ခတပ်တော် (AA) က ဇွန် ၂၅ ရက် ညပိုင်းတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီးနောက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ဝန်ခံခဲ့ရသည်။
နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် စစ်ကိုင်းတိုင်အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ အခြားဒေသများမှ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မဏိပူရ်ပြည်နယ်အတွင်း ဝင်ရောက်ခိုလှုံနေကြရသည့် မြန်မာစစ်ရှောင်များအား လူသားချင်း စာနာထောက်ထားကာ ခေတ္တခိုလှုံခွင့်များ စီစဉ်ပေးရန်နှင့် ဖမ်းဆီးခံထားရသည့် မြန်မာနိုင်ငံသား (၉၇) ဦးကိုလည်း အမြန်ဆုံး လွှတ်ပေးရန် စစ်ကိုင်းဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (ရှေ့ပြေး) က ဇွန် ၂၀ရက်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံအစိုးရထံ အိတ်ဖွင့်ပေးစာ ပေးပို့၍ မေတ္တာရပ်ခံ ပန်ကြားထားသည်။
မြန်မာ၊ အင်္ဂလိပ်၊ ဟိန္ဒူ ဘာသာသုံးခုဖြင့် ရေးသားဖော်ပြထားသည့် အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ မဏိပူရ်ပြည်နယ်အတွင်း ဖမ်းဆီးထားသူများအား အာဏာသိမ်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုထံ လွှဲပြောင်းပေးခြင်း မပြုရန်၊ ပြစ်မှုများ ရှိပါကလည်း လူသားဂုဏ်သိက္ခာနှင့်အညီ ရှေ့နေငှားခွင့်၊ ခုခံချေပခွင့်များအား မဏိပူရ်ပြည်နယ်အစိုးရမှတဆင့် စီစဉ်ပေးရန်လည်း အထူးမေတ္တာရပ်ခံကြောင်း၊ စစ်ရှောင်များမှာ မြန်မာပြည် ပြည်လည်တည်ငြိမ်ပါက မိမိတို့ဌာနေသို့ ပြန်လည်နေထိုင်ကြမည့်သူများဖြစ်သည့်အတွက် တရားမဝင်နေထိုင်မှုဖြင့် ဖမ်းဆီးအရေးယူခြင်းများမပြုလုပ်ရန်လည်း ဖော်ပြထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂ အဖွဲ့ချုပ် (CTUM) ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်နှင့် မြန်မာအလုပ်သမား တပ်ပေါင်းစု (MLA) ကိုယ်စားလှယ် ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးအား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ (ILO) ၏ အုပ်ချုပ်မှုအဖွဲ့ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာညီလာခံ (ILC) ၌ ထပ်မံ ရွေးချယ်လိုက်သည်။
ညီလာခံအားဇွန် ၃ ရက်မှ ၁၄ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကာ နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမားကိုယ်စားလှယ် ၁၂၆ ဦး အနက် ၉၃ ဦး၏ ထောက်ခံမဲဖြင့် ဒုတိယအကြိမ် ထပ်မံရွေးချယ်ခံရခြင်းဖြစ်သည်။ ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးသည် အုပ်ချုပ်မှုအဖွဲ့ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အထိ ပထမအကြိမ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရဖူးကာ ဒုတိယအကြိမ် ရွေးချယ်ခံရမှုအတွက် ၂၀၂၄ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၇ ခုနှစ်အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည် ဖြစ်သည်။
ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးသည် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG) လက်အောက်မှ မြန်မာနိုင်ငံ အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်း ကိုယ်စားပြုအဖြစ် အမည်စာရင်းတင်သွင်းကာ ညီလာခံ တက်ရောက်၍ ရွေးချယ်ခံရခြင်း ဖြစ်ကာဇွန် ၁၀ ရက်က ILO ဌာနချုပ်တွင် ပြုလုပ်သည့် မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှု၌ ILO ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ (၃၃) ကို အခြေခံ၍ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအား အရေးယူပေးရန်လည်း တောင်းဆိုထားသည်။
ပုဒ်မ (၃၃) တွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမားစံနှုန်းများကို ချိုးဖောက်ခဲ့ပါက ယင်းနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုပြုလုပ်နိုင်ကြောင်း ပြဌာန်းထားသည်။
ဇွန် ၁၃ ရက်ကလည်း CTUM ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်နှင့် IWFM ဥက္ကဌဖြစ်သူ ဒေါ်ခိုင်ဇာအောင်မှာ နော်ဝေနိုင်ငံ၊ အော်စလိုမြို့၌ ArthurSvensoon Prize ဆုတံဆိပ် ချီးမြှင့်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ဆုပေးပွဲအခမ်းအနား၌ သူမက စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် မြန်မာ့အရေး၊ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု၊ စစ်အုပ်စုဒေါက်တိုင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအား ပိတ်ဆို့အရေးယူရေး စသည့် အကြောင်းအရာများအား ထည့်သွင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ဥရောပသမဂ္ဂအနေဖြင့် အလုပ်သမားနှင့် အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးများအား မလေးစားသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ EBA အထောက်အပံ့များအားရပ်ဆိုင်းပစ်ရန် လိုအပ်ကြောင်း တိုက်တွန်းပြောဆိုထားသည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စုက လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး အဓိကရုဏ်ဖြစ်ပွားစေရန် အရှိန်အဟုန်မြှင့်၍ နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် လုပ်ဆောင်နေသည့်အတွက် ၎င်းတို့အား ဆန့်ကျင်ရှုံချကာ နိုင်ငံတကာနှင့်အတူ လက်တွဲကာ လက်တွဲလုပ်ဆောင်ရသည့်ကဏ္ဍများ၌ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် အသင့်ရှိကြောင်း မတ် ၂၀ရက်တွင် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/အာရက္ခတပ်တော် (ULA/AA) က ကမ်းလှမ်း ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
လက်ရှိတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်အတွင်း ပြည်သူများ ပိုင်ဆိုင်သည့် နေအိမ်များအား ပစ်မှတ်ထား မီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်းများရှိကာ ULA/AA က လုပ်ဆောင်သည့်ပုံစံ တန်ပြန်သတင်းလွှင့်နေကြောင်း၊ ULA/AA အနေဖြင့် စစ်ရေးပဋိပက္ခတင်းမာနေမှုများကြောင့် တိုက်ပွဲများ မဖြစ်ခင်ကတည်းကပင် ဒေသခံများအား လွတ်မြောက်ဒေသများသို့ ခေတ္တယာယီ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြရန်နှင့် ရွှေ့ပြောင်းလိုသူများအားကူညီပေးခြင်းတို့အား လက်ရှိအချိန်အထိ ဆောင်ရွက်နေကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
ထို့ပြင် အာရက္ခတပ်တော်မှ ဒရုန်းဗုံးချသဖြင့် ဘူးသီးတောင်မြို့အတွင်းမှ အရပ်သားပြည်သူအချို့ သေဆုံး၊ ရာချီ ဒဏ်ရာရ ဟူသော သတင်းနှင့်ပတ်သက်၍လည်း မိမိတို့နှင့် သက်ဆိုင်ခြင်းမရှိကာ အခြေအမြစ်မရှိ တစ်ဖက်သတ်စွပ်စွဲချက်သာ ဖြစ်ကြောင်း ငြင်းဆိုထားသည်။
ဘူးသီးတောင်၊ မောင်တောဒေသ လက်ရှိအရေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ ဘက်မလိုက်သည့် မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းနှင့်မဆိုအတူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားရန်အသင့်ရှိကြောင်းလည်း ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်၌ပါရှိသည်။
ဂျပန်အစိုးရအနေဖြင့် မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်ကာ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများမှတစ်ဆင့် လက်ရှိ အကျပ်အတည်းမှ လွတ်မြောက်ရေးနည်းလမ်း ရှာဖွေ ကြိုးပမ်းရန် ဆောင်ရွက်မှုအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံရှိ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် (EAOs) ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့နှင့် ဂျပန်လွှတ်တော် နိုင်ငံခြားရေးဆိုင်ရာ ဒုတိယဝန်ကြီး မစ္စတာ ကူမာရာမာဆာဟီရို (Mr. KUMURA Masahiro) တို့ မတ် ၁၄ ရက်က တွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း ဂျပန် နိုင်ငံရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်သည်။
မြန်မာ EAOs ကိုယ်စားလှယ်များအဖြစ် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) ဥက္ကဌ ပဒိုစောကွယ်ထူးဝင်း၊ ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ (KNPP) ဥက္ကဌနှင့် ကရင်နီ ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ(IEC) ဥက္ကဌ ခူဦးရယ်တို့ ပါဝင် တက်ရောက် ဆွေးနွေးသည်။
နှစ်ဖက်တွေ့ဆုံမှု၌ EAOs များဘက်က မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ဂျပန်အစိုးရနှင့် ဂျပန်ပြည်သူများ၏ မြန်မာ့အပေါ် တသမတ်တည်း ပံ့ပိုးကူညီမှုများနှင့် မြန်မာ့အရေး ဖြေရှင်းရာ၌ ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အခန်းကဏ္ဍနှင့်ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့၏ မျှော်လင့်ချက်အတွက် ကျေးဇူးတင်ကြောင်း၊ မြန်မာ့အရေးအား ငြိမ်းချမ်းစွာ ဖြေရှင်းနိုင်ရေးအတွက် နှစ်ဖက် အနီးကပ် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြုပြောဆိုခဲ့သည်ဟုနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) စတင်ဖွဲ့စည်းခြင်း သုံးနှစ်ပြည့်အဖြစ် နိုင်ငံရေး၊ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး၊ စစ်ရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် လူထုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍခြောက်ရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့်လုပ်ဆောင်နေမှု အခြေအနေများအား ဧပြီ ၃၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
နိုင်ငံရေးကဏ္ဍ၌ K3C နှင့် ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်ခဲ့နိုင်သည့် "စစ်အာဏာရှင်စနစ် ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအတွက် အတူတကွ လက်တွဲတော်လှန် တိုက်ပွဲဝင်နေသော အဖွဲ့များ၏ ဘုံသဘောထားရပ်တည်ချက်" ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့နိုင်ကြောင်း၊ စစ်ရေးကဏ္ဍ၌ နိုင်ငံ၏ ၆၀ရာခိုင်နှုန်းကျော်အား စိုးမိုးထိန်းချုပ်ထားနိုင်မှု၊ အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍ၌ ပြည်နယ်အဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်များနှင့် Federal and State CoordinationCommission (FSCC) ဖွဲ့စည်းထားမှုများအား အထူးပြု ဖော်ပြထားသည်။
သုံးနှစ်ပြည့် ကြေညာချက်၌ "ဆဌမအကြိမ်မြောက် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အစည်းအဝေးသို့ NUG က တင်သွင်းသည့် အစီရင်ခံစာ"၊ "ကြားကာလ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုများ ဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ"၊ "အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ ဖွဲ့စည်းခြင်း (၃) နှစ်ပြည့် ဝန်ကြီးဌာနများ၏ ပြည်သူသို့အစီရင်ခံချက်များ"ကိုလည်းပူးတွဲ ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ထိုင်းအစိုးရက ဧပြီ ၁၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရသည့် နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်တို့၏ အမည်ရှေ့၌ "ယခင်"ဟု ထည့်သွင်းသုံးနှုန်းထားခြင်းသည် အာဏာသိမ်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအား တရားဝင်မှုပေးသည့် အဓိပ္ပာယ်သက်ရောက်သည့်အတွက် ထိုင်း၊ မြန်မာနှင့် နိုင်ငံတကာမှ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းပေါင်း ၃၁၂ ဖွဲ့က ထိုင်း ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးParnpree Bahiddha-Nukara အား လိပ်မူ၍ ဧပြီ ၂၁ ရက်က အိပ်ဖွင့်ပေးစာပို့ ကန့်ကွက်ထားသည်။
ဧပြီ ၁၇ ရက်ထုတ် ထိုင်းအစိုးရ ထုတ်ပြန်ချက်၌ "ယခင်နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် ယခင်သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်တို့အား အကျဉ်းထောင်မှ ၎င်းတို့၏နေအိမ်များသို့ပြောင်းရွှေ့ပေးသည် ဆိုသည့်သတင်းများသည် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်း၏ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို တုန့်ပြန်ရာတွင် အပြုသဘောဆောင်သည့် ခြေလှမ်းတရပ်အဖြစ်" ကြိုဆိုကြောင်း ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
အဖွဲ့အစည်း ၃၀၀ ကျော်၏ အိပ်ဖွင့်ပေးစာ၌ "ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သည် နေပြည်တော်အကျဉ်းထောင်တွင် ရှိနေဆဲ ဖြစ်ကြောင်း"၊ နယ်မြေထိန်းချုပ်မှုများ မကြုံစဖူးလောက်အောင် အလျင်အမြန် လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးနေရသည့် မြန်မာစစ်တပ်သည် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအား အလျော့ပေး ဟန်ဆောင်သည့် နည်းဗျူဟာကို ယခင်ကာလများကတည်းက အသုံးပြုခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ မြန်မာစစ်တပ်၏ အာဏာသိမ်းကြိုးပမ်းမှုနှင့် ၎င်းတို့ကို တရားဝင်မှု ဖြစ်စေမည့် မည်သည့်ခြေလှမ်းများကိုမဆို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ငြင်းပယ်ကြောင်း ထည့်သွင်းရေးသား တောင်းဆိုထားသည်။
ထိုင်းဒုဝန်ကြီးချုပ်သို့ ပေးပို့သည့် အိပ်ဖွင့်ပေးစာအား ထိုင်း၊ မြန်မာနှင့် နိုင်ငံတကာမှ အမည်ဖော်ပြထားသော အဖွဲ့အစည်း ၂၂၆ ဖွဲ့နှင့် အမည်မဖော်ထားသော ၈၆ ဖွဲ့က စုပေါင်းရေးသား တောင်းဆိုထားခြင်းလည်းဖြစ်သည်။
ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ် ကုန်သွယ်ရေးမြို့ဖြစ်သည့် မြဝတီမြို့နှင့် အနီးတဝိုက်၌ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု အကြား တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိရာ စစ်အုပ်စုဘက်မှ အရပ်သားများကိုပါပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်သည့်အတွက် ထိုင်းနိုင်ငံဘက်သို့ ထွက်ပြေးလာကြရသော မြန်မာစစ်ရှောင်များ ပိုများလာမည် ဖြစ်သည့်အတွက် ကူညီထောက်ပံ့ပေးရန် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ဧပြီ ၂၁ ရက်တွင် ထိုင်းအစိုးရထံ မေတ္တာရပ်ခံစာပေးပို့ထားသည်။
NUG နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပေးပို့သည့် မေတ္တာရပ်ခံစာ၌ ထောင်နှင့်ချီသည့် မြန်မာစစ်ရှောင်များမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တက်ခ်ခရိုင်၊ မဲ့ဆောက်မြို့နှင့် အခြားဒေသများသို့ တိမ်းရှောင်နေကြရကာ အရပ်သားများအပေါ် ပစ်မှတ်ထားသည့် စစ်အုပ်စု၏တိုက်ခိုက်မှုများ ဆက်တိုက်လုပ်နေကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် စစ်ရှောင်ပြည်သူများဆက်လက် တိုးလာနေမည်ဖြစ်ကာ ထိုင်းနိုင်ငံတာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ကူညီထောက်ပံ့မှုများ၊ အရေးပေါ် နေရာထိုင်ခင်းလိုအပ်သူများအား ကူညီထောက်ပံ့ပေးရန် မေတ္တာရပ်ခံထားသည်။
ညီညွတ်၍ အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည့် ရိုဟင်ဂျာ နိုင်ငံရေးအင်အားစုတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက် ဦးဆောင်လှုပ်ရှားမှု (ယာယီ) အား တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ၊ အဖွဲ့အစည်းများ၊ လူငယ်မျိုးဆက်သစ်နှင့်အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင်များ၊ ရပ်ရွာအခြေပြု ခေါင်းဆောင်များဖြင် စုပေါင်းဖွဲ့စည်းလိုက်ကြောင်း ယာယီဦးဆောင်အဖွဲ့က မတ် ၂၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
လက်ရှိ ရိုဟင်ဂျာများ အခြအနေ၊ မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေနှင့် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကြောင့် လည်းကောင်း၊ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးစုအရေးအား နယ်ပယ်အသီးသီးမှ အင်အားစုအသီးသီး ကိုယ်စားပြုမှု အစုံအလင်နှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာဆောင်ရွက်နိုင်ရေး၊ ရိုဟင်ဂျာများ၏ဘဝအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသော ဆုံးဖြတ်ချက်ချသည့် ကဏ္ဍ၌ ရိုဟင်ဂျာလူထုအသံအား ကိုယ်စားပြုနိုင်ရေးအတွက်ရည်ရွယ် ဖွဲ့စည်းသည်။
ယာယီ ဦးဆောင်အဖွဲ့အား အဖွဲ့အစည်း ရှစ်ခု၊ လူပုဂ္ဂိုလ်၂၅ ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။
နိုင်ငံတော် အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ ဥပဒေ အမှတ်၂၇/၂၀၁၀ဖြင့် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဥပဒေကို ၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၄ ရက်တွင် နိုင်ငံတော် အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ ဥက္ကဌဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေ လက်မှတ်ဖြင့် ပြဌာန်းထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ ရက်အား ဥပဒေ အာဏာတည်သည့်နေ့ရက်အဖြစ် သတ်မှတ်ကြောင်း အမိန့်ကြော်ငြာစာအမှတ် ၂၇/၂၀၂၄ ဖြင့် စစ်ကောင်စီဥက္ကဌ လက်မှတ်ဖြင့် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
၂၀၁၀ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၄ ရက်တွင်ပင် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ ဥပဒေအမှတ် ၂၇/၂၀၁၀ ဖြင့်လည်း အရန်တပ်ဖွဲ့ဥပဒေ ကို ပြဌာန်းခဲ့ပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင်အမိန့်ကြော်ငြာစာအမှတ် ၃၂/၂၀၂၄ ဖြင့် အရန်တပ်ဖွဲ့ဥပဒေ အာဏာတည်သည့် နေ့ရက် သတ်မှတ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီ ဥက္ကဌ လက်မှတ်ဖြင့် ဆက်လက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပင် အဆိုပါဥပဒေကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် အမိန့်ကြော်ငြာစာအမှတ် ၁/၂၀၂၄ ဖြင့် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဆင့်ခေါ်ရေးဗဟိုအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းခြင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်း၏ တုံ့ပြန်မှု
စစ်ကောင်စီပြောခွင့်ရသူ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေနှင့် ပတ်သက်၍ ဧပြီလ နှစ်သစ်ကူးအပြီးတွင် လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့အတွက် ဆောင်ရွက်နေကြောင်း၊ အပတ်စဉ်တစ်ခုကို ၅,၀၀၀ လောက် ခေါ်ဖို့ ရည်မှန်းထားကြောင်း၊ ဆိုင်းငံ့ထားလို့ရတယ်ဆိုပေမယ့် တစ်နေ့နေ့ တစ်ချိန်ချိန်မှာ ပြန်ထမ်းဆောင်ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း၊ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည့်သူများကို အချိုးကျ ထည့်သွားမှာဖြစ်ကြောင်း၊ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ကာကွယ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်တာကို နိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားတိုင်း တက်မြောက်ဖို့အတွက်ပဲ ဖြစ်ကြောင်း၊ တာဝန်ထမ်းဆောင်မှုက ကျွမ်းကျင်မှုအလိုက် နိုင်ငံတော်တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း၊ဆိုင်းငံ့ကိစ္စက ကာယကံရှင်ကိုယ်တိုင်က တင်ပေးရမှာ ဖြစ်ပြီး ၃၅ နှစ်ပြည့်ပြီးလည်း ဆိုင်းငံ့တာပြီးရင် ပြန်တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမှာဖြစ်ကြောင်း၊ တပ်မတော်ရဲ့ စစ်သားစုဆောင်းမှုက ပုံမှန်ထက် အနည်းငယ် နည်းသွားတာသာဖြစ်ပြီးစစ်သားစုဆောင်းမှုက ၂၀၂၁-၂၀၂၂ မှာ ကိုဗစ်ကာလရယ်၊ နိုင်ငံရေးအနေအထားကြောင့်သာ နည်းတာဖြစ်ခဲ့ကြောင်း၊ တပ်မတော်သားအင်အားစုအများစုရဲ့ မိသားစုတွေသည် အရန်အင်အားထဲမှာပါထားပြီးသားဖြစ်ပြီး ကာကွယ်ရေးအခြေခံကို သင်ကြားထားပြီးသူဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ထို့ပြင်၂၀၁၉ ခုနှစ် ကြားဖြတ်သန်းခေါင်စာရင်းအရ စစ်မှုထမ်း ဥပဒေနှင့်ကိုက်ညီသည့် အမျိုးသား ၆ ဒသမ၃သန်း၊ အမျိုးသမီး ၇ ဒသမ၇သန်း ရှိပြီး စစ်မှုထမ်းသူများကို လစာနှင့် ရိက္ခာအပြင် လိုအပ်သည့်အရာများကိုလည်း ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ Longterm Plan မှာ နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့စွမ်းရည်၊ နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့စွမ်းအား၊ နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ပညာ နိုင်ငံသားအားလုံး တတ်သွားဖို့လိုအပ်ကြောင်းထုတ်ဖော် ပြောကြားခဲ့သည်။
NUCC ၏တုံ့ပြန်မှု
အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီက"ယင်းဥပဒေအား အသက်သွင်းခြင်းသည် တိုင်းပြည်အနာဂတ်ဖြစ်သော ကျောင်းသား၊ လူငယ်များအား စစ်မြေပြင်သို့ အတင်းအကျပ် တွန်းပို့ခြင်း၊ လူသားဒိုင်းအဖြစ် အသုံးပြုရန် ကြံစည်ခြင်းဖြစ်ပြီး စစ်ရာဇဝတ်မှုကို ဗြောင်ကျကျကျူးလွန်ခြင်း ဖြစ်သည်"ဟု တုံပြန်ထားသည်။
နိုင်ငံတကာက အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကျူးလွန်သည့်ရာဇဝတ်မှုများအား ထိရောက်စွာ ဟန့်တား အရေးယူနိုင်ခြင်းမရှိသည့်အတွက် ပိုမိုပြင်းထန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများ ဆက်လက် ကျူးလွန်လာခြင်းဖြစ်ကာ ဒေသတွင်း မတည်ငြိမ်ကို ပို၍ ပြင်းထန်ဆိုးရွားစေမည်ဖြစ်သည့်အတွက် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၊ အာဆီယံနှင့် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် နိုင်ငံတကာအစိုးရများအနေဖြင့် အလျင်အမြန် တုံ့ပြန်ရန်၊ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရမည့် ပြည်သူများနှင့် လူငယ်များအား လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဖြင့် ကူညီကာကွယ်ကြရန် တိုက်တွန်းထားသည်။
တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအနေဖြင့်လည်း မိမိတို့၏ လုံခြုံရေးစည်း မကျိုးပေါက်စေဘဲ ယင်းအခြေအနေအား အကောင်းဆုံး ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ရေး အသင့်ပြင်ဆင်ထားရန်၊ အတင်းအဓမ္မ စုဆောင်းမခံလိုသည့် ပြည်သူနှင့် လူငယ်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့နှင့် ချိတ်ဆက်၍ လွတ်မြောက်နယ်မြေများသို့ လာရောက်ပူးပေါင်းကာ နွေဦးတော်လှန်ရေး၌ ပြတ်သားစွာပါဝင်ကြရန်၊ NUCC အနေဖြင့် NUG ၊ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၊ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် ပူးပေါင်း၍ အကာအကွယ်ပေးနိုင်ရန် လိုအပ်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် အစီအမံများအား အမြန်ဆုံးဖော်ဆောင်မည်ဟု ထုတ်ပြန်ထားသည်။
EROs များနှင့် ဖက်ဒရယ်ယူနစ်များ၏ တုံ့ပြန်မှု
KNU ပြောခွင့်ရသူ ပဒိုစောတောနီးက “စစ်တပ်က တရားမဝင်တဲ့ အဖွဲ့ဖြစ်ကြောင်း၊ တရားမဝင် အဖွဲ့ဖြစ်တဲ့အတွက် သူ ပြောတာက တရားမဝင်ကြောင်း၊ သူ ဘာပဲ ထုတ်ပြန်ပါစေ အသိအမှတ်မပြုကြောင်း”ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
KNDF ဥက္ကဌ ခွန်းဘီထူးက “စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ ဒီလုပ်ရပ်က အောင်မြင်ဖို့ ခက်ခဲကြောင်း၊ စစ်ကောင်စီတပ် အချင်းချင်းတောင် ရှေ့တန်းထွက်ဖို့ ခက်ခဲနေကြောင်း၊ စစ်ကောင်စီကို မကြိုက်တဲ့သူတွေက စစ်ထဲဝင်ရောက်ပြီး၊ စစ်ကောင်စီထဲမှာ တပ်တွင်းပုန်ကန်မှုတွေ များလာမှာ ဖြစ်ကြောင်း၊ စစ်သား စုဆောင်းတဲ့ Process က ခက်ခဲမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ စစ်ကောင်စီက လူတွေကို လိုက်ဖမ်းပြီး စစ်မှုထမ်းခိုင်းလျှင် ဒီနည်းက သူ့အတွက် အကောင်အထည်ဖော်ရင်း ဒီ Process က လုံးပတ်ချာ လိုက်သွားနိုင်ကြောင်း၊ လူတွေကို စုဆောင်းပြီး ကြားညှပ်ပြီး ရှေ့တန်းထွက်ခိုင်းရင်လည်း နောက်ကျောမလုံ၊ အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန် ပေးရင် တပ်တွင်းပုန်ကန်မှု၊ သတင်းပေါက်ကြားမှုတွေ ဖြစ်လာမှာဖြစ်ကြောင်း၊ အခုရက်ပိုင်းမှာ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းတွေကို ဆက်သွယ်ပြီးRegister လုပ်လာတာ ပိုများလာကြောင်း၊ လူထုရဲ့ လိုလားချက်ကို အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီက အမြန်ဆုံးလိုက်လျောဖို့ လိုကြောင်း၊ ဒီအတိုင်း ရှေ့ဆက်သွားရင် နေရာတိုင်းမှာ သွေးထွက်သံယိုတွေ ပိုဖြစ်လာမှာ ဖြစ်တယ်။ ပြည်ပရန်ကို ကာကွယ်ဖို့ရှိမှသာလျှင် စစ်မှုမထမ်းမနေရကလုပ်ဆောင်နိုင်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ စကစက သူ့ရဲ့ အာဏာသိမ်းမှုကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့ လုပ်တာဖြစ်ကြောင်း၊ ဒီဗျူဟာကို ကျင့်သုံးရင် သူ့တပ်ထဲမှာ ပိုပြိုကွဲမှာ ဖြစ်ကြောင်း” ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
မွန်ပြည်ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ(MSFC)၊ အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီဥက္ကဌ နိုင်မွန်စိုင်းက ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူးကတဆင့် လူငယ်တွေကို စစ်တပ်ထဲဝင်ဖို့ ဖိအားပေးနိုင်ကြောင်း၊ သို့ရာတွင် မွန်ပြည်နယ်မှာရှိသည့် မွန်လူမျိုးတော်တော်များများက ထိုင်း၊ မလေးရှားမှာ အလုပ်လုပ်ကြကြောင်း၊ သို့သော် ဒီဥပဒေကြောင့် စစ်တပ်ထဲဝင်ပြီးမှပဲ Passport ထုတ်ပေးမယ်ဆိုရင် ထိုင်းကို တရားမဝင် ဝင်ရောက်တာ များသွားနိုင်ကြောင်း၊ရဟန်းသံဃာတွေကိုလည်းဖိအားပေးပြီး ပျူစောထီးတပ်ထဲ ဝင်အောင် ဖိအားပေးနေတာ တွေ့ရကြောင်း၊ စစ်ကောင်စီရဲ့ တပ်အင်အားက တော်တော်နည်းနေတော့ နည်းမျိုးစုံနဲ့ လုပ်နိုင်ကြောင်း၊ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူး၊ ရဟန်းသံဃာတော်တွေက တဆင့် ဖိအားပေးနိုင််ကြောင်း၊ နိုင်ငံခြားထွက်တဲ့ကိစ္စရယ်၊ သန်းခေါင်စာရင်းကို ကြည့်ပြီး မိဘတွေကို ဖိအားပေးနိုင်ကြောင်း၊ တော်လှန်ရေးတပ် တစ်နေရာရာမှာ ဝင်ရောက်ပြီး တော်လှန်ရေးထဲ ဝင်ရောက်ဖို့ဖိတ်ခေါ်သွားလိုကြောင်း" ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
NUG ၏ တုံ့ပြန်မှု
အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရ အနေဖြင့်၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို အာဏာတည်စေရမည်ဟု ထုတ်ပြန်လာခြင်းသည် တရားဝင်မှု အလျဉ်းမရှိသည့်လုပ်ရပ်သာ ဖြစ်ပြီး ပြည်သူလူထုများအနေဖြင့် လုံးဝ လိုက်နာရန်မလိုကြောင်း၊ စစ်အုပ်စု၏ အကျိုးစီးပွားအာဏာကို အကာအကွယ်ယူရန် လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေကိုအကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် အထောက်အကူပြုသူမှန်သမျှနှင့် သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်း အဆင့်ဆင့်ကို စစ်ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သည့် ပြည်သူ့ရန်သူများအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ထိရောက်စွာ အရေးယူသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ NUG နှင့် မဟာမိတ်အဖွဲ့အစည်များ ပူးပေါင်း၍ လိုအပ်သည့် ကာကွယ်မှုများ၊ ကူညီပံ့ပိုးမှုများကို လုပ်ဆောင်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း“ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေနှင့်ပတ်သက်၍ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်”ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ထို့နောက် အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရအနေဖြင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက် ရက်စွဲဖြင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ကျူးလွန်လျက်ရှိသည့် နိုင်ငံတကာ စစ်ရာဇဝတ်မှုများ၊ လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ်ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထပ်မံကျူးလွန်ရန် အသင့်ရှိနေကြောင်း ထပ်မံဖော်ပြလိုက်သည့် သက်သေသာဓကဖြစ်ကာ ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်သည့်အခြေအနေကို ထပ်လောင်းဖန်တီးလိုက်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ NUG အနေဖြင့် ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဆီယံ၊ ဒေသတွင်းနိုင်ငံများနှင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများမှ ခေါင်းဆောင်အသီးသီးအား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ လုပ်ရပ်များကို ထိရောက်စွာ တားဆီးနိုင်မည့် အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများ အမြန်ဆုံးဆောင်ရွက်ပါရန် တိုက်တွန်းအပ်ကြောင်း"ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေအားအသက်သွင်းရန် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ကြိုးစားအားထုတ်မှုအပေါ်သတင်းထုတ်ပြန်ချက်"ကိုထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
CRPH ၏ တုံ့ပြန်မှု
CRPH အနေဖြင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် တရားမဝင် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုက နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများအပါအဝင် ပြည်သူများအပေါ် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းသော ဥပဒေ၊ အမိန့်၊ ညွှန်ကြားချက် တစ်စုံတစ်ရာသည် တရားဝင်မှု မရှိသည့်အတွက် ပြည်သူများအနေဖြင့် လက်ခံလိုက်နာစရာ လုံးဝမလိုအပ်ကြောင်း၊၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၁ ရက်တွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် ကိုယ်စားပြုကော်မတီ၏ ကြေညာချက်အမှတ် (၃/၂၀၂၁) ဖြင့်လည်း ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ကြောင်း၊ ဖက်ဆစ်စစ်ကောင်စီသည် မတရားသည့် အမိန့်အာဏာဖြင့် အာဏာတည်မြဲရေးအတွက် အလွဲအသုံးချရန် ကြိမ်းပမ်းနေကြောင်း၊ ပြည်သူကို ထပ်မံဖိနှိပ်ရေး စစ်ယန္တရားအဆင့်ဆင့်တွင် ပါဝင်ခြင်း၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် ကြီးလေးသော စစ်ရာဇဝတ်မှုကို ကျူးလွန်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ ရှောင်တိမ်းနေရသော ပြည်သူများကို အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရနှင့် မိတ်ဖက်တိုင်းရင်းသား မဟာမိတ်များအနေဖြင့် ဒေသအလိုက် လုံခြုံရေးကဏ္ဍကို သတိပြုလျက် စနစ်တကျ ပံ့ပိုးကူညီနိုင်ရေး ဆောင်ရွက်ပါရန်လည်း တိုက်တွန်းအပ်ကြောင်း၊ ILO အနေဖြင့် စစ်အုပ်စုအပေါ် ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ ထိရောက်စွာ အရေးယူဆောင်ရွက်ရန် တိုက်တွန်းကြောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ အပါအဝင် ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာအစိုးရများ၊ လွှတ်တော်များအနေဖြင့် အထူးအလေးထား၍ လက်တွေ့ကျကျ ကာကွယ်ကူညီပေးပါရန် တောင်းဆိုအပ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
CSOs၊ သပိတ်အဖွဲ့များ၏ တုံ့ပြန်မှု
မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဌ ဦးမောင်မောင်က “အလုပ်သမားတွေကို အချိန်မရွေး ဖမ်းလို့ရ၊ စားဝတ်နေရေးအတွက် ရုန်းကန်နေရတဲ့ လူငယ်တွေကို ဖမ်းနိုင်ကြောင်း၊ စက်မှုဇုန်က လူငယ်တွေက ကျီးလန့်စာ စားနေရကြောင်း၊ ကုန်ထုတ်လုပ်မှု ကျဆင်းပြီး စျေးနှုန်းတွေ တက်နိုင်ကြောင်း၊ လူငယ်များအနေဖြင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် သွားလာလှုပ်ရှားမှုကို ဂရုစိုက်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း” ဆွေးနွေးထားသည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် စစ်အာဏာရှင် ဆန့်ကျင်ရေးလူထုလှုပ်ရှားမှု (Anti-JuntaMass Movement - AJMM) ၊ စစ်အာဏာရှင်စနစ် တိုက်ဖျက်ရေး အထွေထွေ သပိတ်ကော်မတီ -(General Strike Committee - GSC) နှင့် လူမျိုးပေါင်းစုံ အထွေထွေသပိတ် ကော်မတီ (General Strike Committee of Nationalities - GSCN) တို့ ပူးပေါင်းပြီး “အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုက အဓမ္မ စစ်သားစုဆောင်းခြင်းသည် လူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူလူထု သိရှိပြီးဖြစ်သည့်အတိုင်း စစ်မျက်နှာအသီးသီးတွင် ၎င်းတို့ ကျရှုံးနေပြီဖြစ်ကြောင်းကို မဖြစ်မနေ ဝန်ခံရခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ ယိုယွင်းနေသည့် အခြေအနေကို အခွင့်ကောင်းယူပြီးစစ်အာဏာရှင်စနစ် အမြစ်ပြတ်ရေးတိုက်ပွဲကို လူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူလူထုတရပ်လုံးက တညီတညွတ်တည်း အပြီးသတ် ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အလွန်အမင်း စိုးရိမ်မှုဖြစ်ပေါ်ကာ အလျင်စလို တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုဘဲ အခြေအနေကိုလိုက်၍ စုပေါင်းမဟာဗျူဟာနှင့် တုံ့ပြန်ရန် အရေးကြီးကြောင်း၊ ဥပဒေပါ ကင်းလွတ်ခွင့်နှင့် ဟာကွက်များကို အသုံးပြုလျက် တကိုယ်ရည် လွတ်မြောက်ရေးကြိုးပမ်းမှုများက အဖြေ မဟုတ်ကြောင်း၊ ဖြစ်ပေါ်လာမည့် အမျိုးမျိုးသော အခြေအနေများကို တုံ့ပြန်နိုင်ရန် မိမိကိုယ်တိုင်၊ မိသားစု၊ မိတ်ဆွေအသိုင်းအဝိုင်းနှင့် ရပ်ရွာ၏ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းကို ဘက်ပေါင်းစုံမှ မြှင့်တင်ထားရန် အရေးကြီးကြောင်း စသည့်အချက်တို့ ပါဝင်သည့် စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို လက်မခံသောလူငယ်များ၊ လူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူလူထုကို ရက်ရက်စက်စက် ဖမ်းဆီး ညှင်းပန်းသတ်ဖြတ်နေသည့် ဖက်ဆစ်စစ်တပ်ထံသို့ မဝင်ရောက်လိုသည့် လူငယ်များအတွက်သော် လည်းကောင်း၊ လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များအပါအဝင် အဖွဲ့အစည်းများအတွက်သော်လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများအတွက်သော် လည်းကောင်း၊နိုင်ငံတကာ (အထူးသဖြင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ) အတွက်သော်လည်းကောင်း တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ချက်များပါရှိသည့် အရေးပေါ်နှိုးဆော်ချက်”ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
၂၀၂၄ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၃ရက်နေ့တွင်အဏာရှင်စနစ်ဆန့်ကျင်ရေးပြည်သူ့အင်အားများချိတ်ဆက်ညှိနှိုင်းရေးကော်မတီ(မန္တလေး)က“ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေနှင့်စပ်လျဉ်း၍ စစ်မှုထမ်းဥပဒေကိုတုန့်ပြန်ရာတွင်ပြည်သူလူထုအနေဖြင့်အတတ်နိုင်ဆုံးတည်ငြိမ်မှုရှိရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေသည်ပြည်သူလူထုအား အဆုံးစွန်ဖိနှိပ်သည့်အကြမ်းဖက်စစ်တပ်၏ လုပ်ရပ်များအဖြစ် လူထုတရပ်လုံးက ဆန့်ကျင်မှုပြုလုပ်ရာတွင်ပါဝင်ရန် လိုအပ်ကြောင်းစသည့် အချက်များ ပါဝင်သည့်အသိပေးချက်နှင့်အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ၊လူမျိုးစုတော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့်နွေဦးတော်လှန်ရေးအင်အားစုအသီးသီးအနေဖြင့်ဤပြည်သူစစ်မှုထမ်းဥပဒေ၏နောက်ဆက်တွဲဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်ပြည်သူလူထု၏ အခက်အခဲအကြပ်အတည်းများကိုညှိနှိုင်းအဖြေရှာကာ ထိရောက်စွာကူညီဆောင်ရွက် ပေးကြပါရန်တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ချက်တို့ပါဝင်သည့်” သဘောထား ထုတ်ပြန်ချက်ကိုထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
နိုင်ငံရေးပါတီ၏ တုံ့ပြန်မှု
၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၄ ရက်တွင် "စစ်ဘီလူးရဲ့ သွေးရူးသွေးတမ်းလုပ်ရပ်များနဲ့ ပတ်သက်၍ "လူ့ဘောင်သစ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၏နိုင်ငံရေးအမြင်သဘောထား (၃/၂၀၂၄) ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး အဆိုပါသဘောထားထဲတွင် (၁) လုပ်ခွင့်မရှိသူရဲ့ တရားမဝင်လုပ်ရပ် (၂) လူထုကို နှိပ်စက်ခြိမ်းခြောက် ဓားပြတိုက်မယ့်လုပ်ရပ် (၃) မတည်ငြိမ်မှုတွေ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ပြင်းထန်လာစေမယ့် လုပ်ရပ်နှင့် (၄) သွေးရူးသွေးတမ်းဖြစ်နေတဲ့ စစ်အုပ်စုရဲ့ တိုင်းပြည်ကို မြေလှန်ဖျက်ဆီးဖို့ ခြေလှမ်းပြင်တဲ့ လုပ်ရပ်များသာ ဖြစ်ကြောင်း” စသည့် အချက်တို့ ပါဝင်ခဲ့ပါသည်။
၂၀၂၄ခုနှစ်အတွင်း အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလဆိုင်ရာ အစီအမံများနှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတို့အား အမြန်ဆုံး ပြီးမြောက်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် "နွေဦးတော်လှန်ရေး သုံးနှစ်ပြည့် နိုင်ငံရေးသဘောထား ကြေညာချက်" ၌ ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားသည်။
အာဏာသိမ်းအကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုမှာ ဘက်ပေါင်းစုံမှ ပြိုလဲနေပြီဖြစ်ပြီး ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံအား ၂၀၂၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် ကျင်းပရန်လျာထားကာ တော်လှန်ရေးအောင်နိုင်ရန် မူဝါဒ၊ မဟာဗျူဟာနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များကို ဆွေးနွေးအတည်ပြုမည် ဖြစ်ပြီး တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား ပိုမိုခိုင်မာသည့် ဘုံနိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်တစ်ရပ် ရရှိရေး ဆက်လက်ကြိုးပမ်းမည်ဟုလည်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။
တော်လှန်ရေးအလွန်ကာလ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအား တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်၌ ရေးဆွဲရမည်ဟု NUCC ၏ နိုင်ငံရေး သဘောထားကြေညာချက်၌ ထည့်သွင်းထားကာ မြန်မာ့အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၊ အာဆီယံနှင့် နိုင်ငံတကာအစိုးရများအနေဖြင့်လည်း လက်ရှိ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး ဖြစ်ပေါ်ပြောင်းလဲမှုများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ကာ မြန်မာ့အရေးချဉ်းကပ်မှု မူဝါဒများ ပြောင်းလဲရန်လည်း တိုက်တွန်းထားသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင်နှင့် စစ်တပ်အနေဖြင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန်၊အရပ်သားများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုများချက်ချင်းရပ်တန့်ရန်၊ဖမ်းဆီးထားသည့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအားလုံးအား လွှတ်ပေးရန်နှင့်လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအပြည့်အဝရရှိခွင့်နှင့်သက်ဆိုင်သူများအားလုံးပါဝင်ဆွေးနွေးနိုင်မည့်အခင်းအကျင်း ဖန်တီးရန်တိုက်တွန်းကြောင်းစစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုသုံးနှစ်ပြည့်အဖြစ်နိုင်ငံကိုးနိုင်ငံမှနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနများကစုပေါင်း၍ ပူးတွဲကြေညာချက်တစ်ရပ်အားဇန်နဝါရီ ၃၁ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
သြစတြေးလျ၊ကနေဒါ၊ နယူးဇီလန်၊ နော်ဝေ၊တောင်ကိုရီးယား၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း၊အမေရိကန်နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂတို့၏နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနများပူးတွဲကြေညာချက်၌ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာအာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီချက်ငါးရပ်နှင့် အထူးသံတမန်များ၏မြန်မာ့အရေးအတွက် ကြိုးပမ်းမှုများအားချီးကျူးကာ စစ်ကောင်စီအနေဖြင့်၎င်းတို့နှင့် အဓိပ္ပာယ်ရှိကာအပြုသဘောဆောင်သည့်ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်ရန်လည်းတောင်းဆိုထားသည်။ ကုလလုံခြုံရေးကောင်စီအနေဖြင့်လည်းဆုံးဖြတ်ချက် ၂၆၆၀ (၂၀၂၂)ကိုအပြည့်အဝ အကောင်အထည်ဖော်ရန်နှင့်မြန်မာနိုင်ငံ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများအားကောင်းလာစေရန်၊အရေးပေါ်လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီများ ဖြည့်ဆည်းပေးရန်အတွက်တောင်းဆိုထားသည်။ ထို့ပြင်နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့်လည်းစစ်အုပ်စုက အကြမ်းဖက်မှုများရပ်တန့်ကာ ယုံကြည်စိတ်ချရပြီးငြိမ်းချမ်းသည့် ဒီမိုကရေစီအနာဂတ်ထူထောင်နိုင်ရေးအတွက် စစ်မှန်၍အားလုံးပါဝင်သော တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲများဖြစ်ပေါ်လာရေးအတွက်ဝိုင်းဝန်းတွန်းအားပေးကြရန်လည်းတိုက်တွန်းထားသည်။
“မြန်မာအမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ၏တရုတ်နိုင်ငံနှင့် စပ်လျဉ်းသည့်ရပ်တည်ချက်” - “The NationalUnity Government’s Position on China” အားNUG ကဇန်နဝါရီ ၁ ရက်၌ ထုတ်ပြန်ထားရာယင်းရပ်တည်ချက်ကြေညာစာတမ်းသည်မိမိတို့၏ မူဝါဒနှင့်ရှုမြင်မှုအား ကိုယ်စားပြုခြင်းမဟုတ်ကြောင်း ဇန်နဝါရီ ၂၁ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံအလုပ်သမားတပ်ပေါင်းစု (MyanmarLabour Alliance - MLA) က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
NUG နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှတစ်ဆင့်ထုတ်ပြန်သည့် တရုတ်မူဝါဒဆိုင်ရာကြေညာချက် အမှတ် (၇)၌" တရုတ်နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးအရ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများနှင့်အခြားလူမှုစီးပွားလုပ်ငန်းများ၏လုံခြုံရေးကို ထိန်းသိမ်းကာကွယ်မည်”ဟု ပါရှိရာ ၎င်းသည်MLA ကအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပါဝင်သည့်အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ(NUCC) နှင့်NUG တို့၂၀၂၂ ခုနှစ် မေလက သဘောတူရေးဆွဲထားသည့်မဟာဗျူဟာစာတမ်းပါအချက်နှင့် ကွဲလွဲနေသည့်အတွက်ကန့်ကွက်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ပါရှိသည်။
ထို့ပြင်တရုတ်တနိုင်ငံတည်းမူဝါဒ(One China Policy) အားမြန်မာနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားရေးမူဝါဒကဲ့သို့ထည့်သွင်းဖော်ပြထားခြင်းအပေါ်နွေဦးတော်လှန်ရေး၌ ပါဝင်သည်အင်အားစုအားလုံး မူဝါဒအဖြစ်သဘောတူနိုင်မည် မဟုတ်သည့်အတွက်ကန့်ကွက်ကြောင်းကိုလည်းထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိကာယင်းမူဝါဒများနှင့် ပတ်သက်၍ပိုမိုကောင်းမွန်သည်ဆွေးနွေးဖလှယ်မှုများပြုလုပ်နိုင်ရန် အဆင်သင့်ရှိကြောင်းလည်းဖော်ပြထားသည်။
(၄၃) ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၏ မြန်မာ့အရေး ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် ပတ်သက်သည့် ပြန်လည်သုံးသပ်မှုကို ၂၀၂၃ စက်တင်ဘာ ၅ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ရာ သုံးသပ်ချက် ရှစ်ရပ်နှင့် ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၁ ရပ် ထွက်ရှိလာသည်။
သုံးသပ်ချက်များ၌ ဘုံသဘောတူညီချက်ကို စစ်ကောင်စီ အကောင်အထည်ဖော်မှု မပြနိုင်မှုအပေါ် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ကြောင်း ဖော်ပြထားကာ စကစ အပါအဝင် သက်ဆိုင်ရာ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အစည်းများအနေဖြင့် အရပ်သားများ၊ အခြေခံနှင့် ဘာသာရေးအဆောက်အဦများအား ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်မှုများ ရပ်တန့်ရန်၊ မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးမဟုတ်သော ကိုယ်စားပြုမှုအား ဆက်ထားရန်၊ ၂၀၂၆ အဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် မြန်မာအစား ဖိလစ်ပိုင်မှ တာဝန်ယူရန်၊ မြန်မာ ပြည်တွင်း IDP များအား AHA Center မှ ဆက်လက်ကူညီပံ့ပိုးရန်နှင့် လာမည့်အစည်းအဝေးများ၌ သုံးသပ်ချက်၊ ဆုံးဖြတ်ချက်များအား ပြန်လည်သုံးသပ်ကာ တိုးတက်မှု ရှိ၊ မရှိ စောင့်ကြည့်၍ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၌ တင်ပြရန် နိုင်ငံအလိုက် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများအား တာဝန်ပေးအပ်ထားသည်။
"မြန်မာနိုင်ငံက ပိုင်ဆိုင်ပြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံကပင် ဦးဆောင်သော ဘက်စုံလွှမ်းခြုံသည့် နိုင်ငံရေး ဖြေရှင်းချက်" ပေါက်ထွက်ရေးကို ဆက်လက်တွန်းအားပေးထားပြီး၊ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှား၏ "သက်ဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ဆိုင်သူများနှင့် အလွတ်သဘော ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ" ဆက်လက်ပြုလုပ်ရမည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့မှ ၁၅ ရက်နေ့အထိ မြန်မာနိုင်ငံ၊ နေပြည်တော်တွင်ကျင်းပမည့် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် လေတပ်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်များ ညီလာခံကို မတက်ရောက်ရန် အာဆီယံနိုင်ငံများကို ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီက စက်တင်ဘာ ၆ ရက်နေ့တွင် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
စစ်အုပ်စုနှင့် "ထိတွေ့ဆက်ဆံနေခြင်း၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေခြင်းတို့သည် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ဒေသတွင်း မတည်ငြိမ်မှုကို ပိုမို ဦးတည်စေနိုင်သည်" ဟု ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တွင် သတိပေးထားသည်။
မြန်မာစစ်အုပ်စု နိုင်ငံအတွင်း အကွက်ချ ဖိနှိပ်မှုနှင့် နှိပ်ကွပ်မှုများ ပြုလုပ်သည့် ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ် ပြန်ရောက်ရေး မျှော်လင့်ချက် နင်းချခံထားရပြီဟု ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ချုပ် ဂူတားရက်စ်က အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျကာတာမြို့တွင် စက်တင်ဘာ ၇ ရက်က ပြုလုပ်သည့် အမေရိကန်၊ တရုတ်၊ အာဆီယံနှင့် ဒေသတွင်းခေါင်းဆောင်များ၌ တွေ့ဆုံစဉ် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလိုက်သည်။
မြန်မာ့အခြေအနေမှာ ယမန်နှစ်က ပိုမိုဆိုးရွားနေကာ ရက်စက်သည် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုလည်း ပိုဆိုးရွားလာနေကာ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကတည်းက ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေကြရသည့် ရိုဟင်ဂျာများ ဘေးကင်းစွာပြန်နိုင်ရေးကို မမြင်ရသေးကြောင်း ဆိုထားသည်။
ဂူတားရက်စ်သည် ဖမ်းဆီးထားသည့် နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်များနှင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ပြန်လွှတ်ရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီနည်းကျ အုပ်ချုပ်ရေး ပြန်သွားရန် စစ်တိုအုပ်စုကို တိုက်တွန်းတောင်းဆိုထားသည်။
(၄၃) ကြိမ်မြောက် အာဆီယံအစည်းအဝေးအား အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျကာတာမြို့၌ စက်တင်ဘာ ၅ ရက်က ပြုလုပ်ပြီးနောက် မြန်မာအရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ချမှတ်ထားသော ဘုံသဘောတူညီချက် (၅) အကောင်အထ ထည်ဖော်မှုနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် သုံးသပ်ချက်၊ ဆုံးဖြတ်ချက်များအား ကြိုဆိုကာ အရေးယူဒဏ်ခတ်မှု အစီအစဉ်များ အမြန်ဆုံးချမှတ်ရန် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် ကိုယ်စားပြုကော်မတီ - CRPH က စက်တင်ဘာ ၈ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများက စစ်အုပ်စုအား လေယာဉ်ဆီဖြတ်တောက်ခြင်း၊ ဘဏ္ဍာရေးဖြတ်တောက်ခြင်းနှင့် သံ တမန်ရေးအရ ဖိအားပေးခြင်းများ တိုးမြှင့်ချိန်အတွင်း အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများလည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပေးရန် တောင်းဆိုထားသည်။
စင်ကာပူက စစ်အုပ်စုထံ လက်နက်ဆက်မရောင်းရေးနှင့် ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှု ပြုလုပ်ရေး တောင်းဆိုရန်အတွက် အွန်လိုင်းမှတစ်ဆင့် ထောက်ခံလက်မှတ် ကောက်ယူမှုအား "သင့်လက်မှတ်နဲ့ မြန်မာပြည်ကို ကယ်တင်လိုက်ပါ" ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ကျောင်းသားသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ်များ ကော်မတီ - SURC က စက်တင်ဘာ ၁၁ ရကတွင် စတင်လိုက်သည်။
စစ်အုပ်စုကြောင့် နိုင်ငံအနေဖြင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများစွာ ကြုံတွေ့နေရကာ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်မှု မပြုနိုင်သူများအနေဖြင့် ဖုန်း၊ ကွန်ပျူတာမှတစ်ဆင့် လက်မှတ်ထိုး တော်လှန်နိုင်ကြောင်းလည်း SURC က တိုက်တွန်းထားသည်။ SURC အား နိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ ကျောင်းသားသမဂ္ဂ (၁၁၇) ၏ ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၁၂ ရက်က ဖွဲ့စည်းထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံအား လူမျိုးသုဉ်း သတ်ဖြတ်မှုဖြင့် နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ) တွင် တရားစွဲဆိုထားမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ပြင်သစ်နိုင်ငံအနေဖြင့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများနှင့်အတူ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်ကြောင်း ပြင်သစ်သမ္မတ Emmanuel Macron နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဝန်ကြီးချုပ် Sheikh Hasinaနှင့် စက်တင်ဘာ ၁၁ ရက်က ဒါကာမြို့၌ တွေ့ဆုံမှုအပြီး ဘင်္ဂလားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပူးတွဲကြေညာချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
ပူးတွဲကြေညာချက်၌ "တရားမျှတမှုနှင့် တာဝန်ခံမှု ရှိစေရန် နိုင်ငံတကာ ကြိုးပမ်းမှုအား ထောက်ခံသောအားဖြင့် ဂမ်ဘီယာနှင့် မြန်မာအမှုကို နိုင်ငံတကာ တရားရုံးရှေ့မှောက်တွင် ကြားဝင်စွက်ဖက်ရန် ပြင်သစ်က ၎င်း၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကြေညာခဲ့သည်" ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် လူမျိုးသုဉ်း သတ်ဖြတ်သည်ဆိုသည့် စွပ်စွဲချက်ဖြင့် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအား ICJ ၌ တရားစွဲဆိုထားခြင်း ဖြစ်သည်။
မြန်မာ့မြေတွင် လက်ခံပြုလုပ်မည့် (၂၀) ကြိမ်မြောက် အာဆီယံ လေတပ်ဦးစီးချုပ်များ အစည်းအဝေးပွဲအား နေရာရွှေ့ပြောင်း လုပ်သင့်ကြောင်း လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ - HRW အပါအဝင် လေ့လာသူများက ဝေဖန်ထားသည်။ ယင်းအစည်းအဝေးသို့ ဖိလစ်ပိုင်၊ မလေးရှားနှင့် အင်ဒိုနီးရှား လေတပ်ဦးစီးချုပ်တို့က တက်ရောက်မည် မဟုတ်ပေ။
မြန်မာစစ်အုပ်စု၏ လေတပ်ဦးစီးချုပ် ဒုဗိုလ်ချုပ်ကြီး ထွန်းအောင်မှာ အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်တို့၏ ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှုစာရင်းအတွင်း ထည့်သွင်းခံထားရသည်။ မြန်မာစစ်တပ်က အရပ်သားပြည်သူများအပေါ် လေကြောင်းသုံး တိုက်ခိုက်မှုများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ရာ အပြစ်မဲ့ပြည်သူများစွာ သေကြေထားရသည်။
ပြည်သူ့အစိုးရ အသိအမှတ်ပြုရေးနှင့် စစ်ရာဇဝတ်ကောင်များအား ထိုက်သင့်သည့်ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်နိုင်ရေးအတွက် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ၌ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နှင့် သံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်းအား ဆက်လက်ထားရှိရေး တရားဝင်မှုတိုက်ပွဲ (Credential Campaign) ၌ ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးက မြေပြင်၊ အွန်လိုင်း၊ လူထုတိုက်ပွဲ၊ လူထုလှုပ်ရှားမှု ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် ဝိုင်းဝန်းပါဝင် ဆင်နွှဲကြရန် အထွေထွေသပိတ် ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းရေးအင်အားစု (GSCB) က ပန်ကြားထားသည်။
GSCB အား နွေဦးတော်လှန်ရေးပါဝင်သည့် ကျောင်းသားများ၊ နိုင်ငံရေးတက်ကြွ လှုပ်ရှားသူများ၊ CDM ဝန်ထမ်းများ၊ တိုင်းရင်းသားအခြေပြု တော်လှန်ရေးအင်အားစုများဖြင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လ ၃၀ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းထားသည်။
စစ်အုပ်စု စိတ်ကြိုက်ဖွဲ့စည်းထားသည့် မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ (MNHRC) အား အာရှ-ပစိဖိတ်ဖိုရမ် (APF) မှ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်မှ ဖယ်ထုတ်ရန် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဆင့် လူ့အခွင့်အရေးဌာနဆိုင်ရာ အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများ အလုပ်အဖွဲ့ (မြန်မာ) CSO Working Group on Independent National Human Rights Institution (Burma/Myanmar) က စက်တင်ဘာ ၁၈ ရက်တွင် အိတ်ဖွင့်ပေးစာ ပေးပို့ တောင်းဆိုထားသည်။
ဖိုရမ် နှစ်ပတ်လည်အစည်းအဝေးအား စက်တင်ဘာ ၂၀ – ၂၁ ရက်တို့တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ပြုလုပ်မည်ဖြစ်ကာ ယင်းအစည်းအဝေးအပြင် APF က ဆက်လက်ပြုလုပ်မည့် အစည်းအဝေးများ၌လည်း MNHRC အား အသိအမှတ်မပြုဘဲ ဖယ်ထုတ်ရန် အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ ဖော်ပြထားသည်။ စစ်အုပ်စုက အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများအား ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် ကျူးလွန်နေကာ APF ရေးဆွဲထားသည့် စည်းကမ်းများနှင့် ကွဲလွဲနေကြောင်းလည်း ထောက်ပြထားသည်။
ကုလသမဂ္ဂညီလာခံ ကျင်းပနေသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ဝန်ကြီးများနှင့် အမေရိကန် လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Daniel Joseph Kritenbrink တို့ စက်တင်ဘာ ၂၀ ရက်က တွေ့ဆုံခဲ့သည်။
NUG ဘက်မှ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးများဖြစ်သည့် ဒေါ်ဇင်မာအောင် (နိုင်ငံခြားရေး) နှင့် ဦးထင်လင်းအောင် (ဆက်သွယ်ရေး)၊ ဒုတိယဝန်ကြီးများဖြစ်သည့် ဦးမိုးဇော်ဦးနှင့် ဦးအောင်ကျော်မိုး၊ မြန်မာနိုင်ငံ ကုလသံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်း တို့ပါဝင်ကာ တွေ့ဆုံမှုအတွင်း မြန်မာစစ်တပ်၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများအား တာဝန်ခံရန်နှင့် အရေးယူနိုင်ရေး ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ဟု ကန် လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ပြောဆိုခဲ့သည်။
မြန်မာကိုယ်စားပြု ကုလသမဂ္ဂသံအမတ်ကြီးအဖြစ် ဦးကျော်မိုးထွန်းအား ဆက်လက်ထားရှိဆဲဖြစ်ကြောင်း ညီလာခံဥက္ကဋ္ဌ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Monica Grayley က မီဒီယာများသို့ တရားဝင် ပြောဆိုထားသည်။
ယင်းသို့ ဆက်ထားရန်အတွက် ယခုကျင်းပ နေသည့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ၌ ကုလသမဂ္ဂ နိုင်ငံကိုယ်စားပြုကိုယ် စားလှယ် စိစစ်ရေးကော်မတီ - Credential Committee က ရွေးချယ်ရမည်ဖြစ်ကာ ကော်မတီဘက်မှ တရားဝင်ထုတ်ပြန်ထားခြင်း မရှိသေးပေ။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) အား မြန်မာအစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသည့် တီမောနိုင်ငံ သမ္မတ Jose Ramos Horta နှင့် နယူးယောက်မြို့၌ ပြုလုပ်နေသည့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ၌ NUG ဝန်ကြီးများ စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက်က တွေ့ဆုံကာ မြန်မာ့အရေး ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
NUG ဘက်မှ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးများ ဖြစ်သည့် ဒေါ်ဇင်မာအောင် (နိုင်ငံခြားရေး)၊ ဒေါက်တာဇော်ဝေစိုး (ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး)၊ ဦးထင်လင်းအောင်(ဆက်သွယ်ရေး) အပါအဝင် ဒုဝန်ကြီးများဖြစ်သည့် ဦးမိုးဇော်ဦး၊ မြန်မာ ကုလသံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်းတို့ ပါဝင်ကာ မြန်မာ့အရေး ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ တီမောသမ္မတမှာ (၇၈) ကြိမ်မြောက် ကုလညီလာခံ၌ မြန်မာ့အရေးနှင့် မြန်မာပြည်သူများအတွက် နိုင်ငံတကာက ထိရောက်သည့် အကူအညီများ အမြန်ဆုံးပေးရေးအတွက် မိန့်ခွန်း၌ ထည့်သွင်းတိုက်တွန်း ပြောဆိုခဲ့သည်။
လစ်သူရေးနီးယားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Gabrielius Landsbergis နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ – NUG ဝန်ကြီးများ စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက်တွင် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ တွေ့ဆုံမှုအတွင်း NUG နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက မြန်မာ့အရေးနှင့် ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုးမှု ချိတ်ဆက်နေမှု၊ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ဒီမိုကရေစီ အကြပ်အတည်းဆိုက်မှုများနှင့် ချိတ်ဆက်နေမှုအား ရှင်းလင်းခဲ့သည့်အပြင် ဒီမိုကရက်တစ်နိုင်ငံငယ်များ၏ အခန်းကဏ္ဍ အရေးပါမှုနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မည့် ကိစ္စများ ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
ယင်းတွေ့ဆုံမှုအား ကုလသမဂ္ဂ ညီလာခံ ကျင်းပနေသည့် နယူးယောက်မြို့၌ ပြုလုပ်ခြင်းဖြစ်ကာ NUG သည် မြန်မာ့အရေး ထောက်ခံသည့် အမေရိကန်၊ တီမောနိုင်ငံ တာဝန်ရှိသူများ၊ သမ္မတများနှင့်လည်း ဆက်တိုက်တွေ့ဆုံထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ကျူးလွန်နေသည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများအတွက် တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံမှု ရှိလာစေရေး ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှ ခိုင်မာ ပြတ်သားစွာ အရေးယူဆောင်ရွက်ရန် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း၊ ဒေသအတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာမှ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း ၄၄၀ ကျော်က အောက်တိုဘာ ၁၇ ရက်တွင် အိတ်ဖွင့်ပေးစာ တစ်စောင် ပေးပို့ခဲ့သည်။
အိတ်ဖွင့်ပေးစာအား ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ (UNGA) အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ကုလ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ်တို့ထံ လိပ်မူထားကာ နိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကျူးလွန်မှုများအား စုစည်းထားကာ မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ UNSC ဆုံးဖြတ်ချက် ၂၆၉၉ အပေါ် စိတ်ပျက်မိကြောင်းလည်း ဖော်ပြထားသည်။
ပေးစာ၌ ကုလညီလာခံ နှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် မြန်မာပြည်သူများအတွက် ၎င်းတို့တာဝန်ကို ကျေပွန်စွာ ထမ်းဆောင်ရမည့်အချိန် ကျရောက်နေပြီး ဖြစ်ကြေင်းနှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီအရေး လိုလားသော မြန်မာပြည်သူများ၏ စိတ်ဆန္ဒကို မမှိတ်မသုန် ထောက်ခံအားပေးရမည်ဟုလည်း ဖော်ပြထားသည်။
မှတ်ချက်။ ။ အိတ်ဖွင့်ပေးစာတွင် Spring Sprouts အနေဖြင့် လက်မှတ်ရေးထိုးပါဝင်ခဲ့သည်။
မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ဥရောပသမဂ္ဂ – EU အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသို့ မြေပြင်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အခြေအနေမှန်နှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ် အသွင်ကူးပြောင်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်၌ ပံ့ပိုးကူညီရေး ပူးတွဲတောင်းဆိုချက် "ပရာဟာပန်ကြားလွှာ" အား ချက်သမ္မတနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Jan Lipavsky နှင့် တွေ့ဆုံစဉ် ပေးအပ်ခဲ့သည်။
ယင်း ပရာဟာပန်ကြားချက်အား အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ - NUCC ၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ – NUG ၊ တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများ - EROs နှင့် နွေဦးတော်လှန်ရေး အင်အားစုများက အောက်တိုဘာ ၁၆ ရက်တွင် စုပေါင်းရေးသား ပန်ကြားထားခြင်း ဖြစ်သည်။
ပန်ကြားလွှာ၌ နိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကျူးလွန်ထားသည့် အချက်အလက်များအား ဖော်ပြထားကာ ပန်ကြားချက်၌ ပါဝင်သည့် အဖွဲ့အစည်းများသည် ဒီမိုကရေစီနှင့် ကိုယ်စားပြုအုပ်ချုပ်မှုနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြမ်းဖက် စစ်အာဏာရှင်ကွင်းဆက်ကို အဆုံးသတ်နိုင်ရေးအတွက် မဟာမိတ်ပြုထားကာ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံစ်အပေါ် အခြေခံသည့် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော် တည်ဆောက်ရေးမှာ အားလုံး၏ ဘုံနိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက် ဖြစ်ကြောင်း ပါရှိသည်။
လက်ရှိကာလသည် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေး လုပ်ဆောင်ရမည့် အချိန်မဟုတ်ကာ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုခုအကြား အာဏာခွဲဝေရေးအစီအစဉ်နှင့် အလားအလာမှန်သမျှကို ကန့်ကွက်ကြောင်း ဖော်ပြထားကာ EU အနေဖြင့် ကြားဝင်စေ့စပ်မှုများ မပြုလုပ်ကြရန် ပန်ကြားထားသည်။
နိုင်ငံတကာ မျက်နှာစာ၌ စစ်အုပ်စုအား မည်သည့်နည်းလမ်းမျှဖြင့် အသိအမှတ်မပြုရန်နှင့် ပန်ကြားချက်ပါ အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် မြေပြင်၌ ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုနှင့် အုပ်ချုပ်မှု ယန္တရားများ တည်ဆောက်ထားသည့် လက်တွေ့ကျသော ပြည်သူ့အင်အားစုများဖြစ်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုရန် ထည့်သွင်းထားသည်။
အမေရိကန် ၊ ဗြိတိန် နှင့် ကနေဒါ သုံးနိုင်ငံတို့သည် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများကို အောက်တိုဘာလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ပူးပေါင်းထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ကြသည်။
ထိုအရေးယူမှုများတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ဆက်စပ်နေသော လူပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ကုမ္ပဏီများကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ ပါဝင်ပြီး၊ အမေရိကန်အစိုးရအနေဖြင့် မြန်မာ့ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်း (MOGE) ကို ဘဏ္ဍာရေးဝန်ဆောင်မှုများ ပေးခြင်းမှ ပိတ်ဆို့အရေးယူခြင်းလည်းပါဝင်သည်။
မျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ – NUG သည် တရားဝင်အစိုးရဖြစ်ကာ ၎င်းတို့နှင့် ပိုမိုလက်တွဲလုပ်ဆောင်ရန်အတွက် ကနေဒါပါလီမန်က ကနေဒါအစိုးရထံ တောင်းဆိုသည့်စာအား နိုဝင်ဘာ ၁၀ ရက်က ပေးပို့လိုက်သည်။
ကနေဒါအစိုးရ၏ နိုင်ငံတကာဖွံ့ဖြိုးရေးဝန်ကြီးဌာနသို့ လိပ်မူထားသည့် ယင်းတောင်းဆိုစာ၌ NUG ၏ စိုးမိုးနယ်မြေများသို့ အကူအညီများ တိုက်ရိုက်ပေးပို့ရေး၊ ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာ အကူအညီပေးရေးအပါအဝင် အခြားအကူအညီပေးရေးကိစ္စများကိုပါ ထည့်သွင်းတောင်းဆိုထားသည်။
ဖင်လန်နှင့် ဆွစ်ဇာလန်အစိုးရများက မြန်မာအကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ အတုအယောင်ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်အား တရားဝင်မှုပေးအပ်နေခြင်းအား မဖြစ်မနေ ရပ်တန့်ရမည်ဟု နွေဦးတော်လှန်ရေးနှင့် မြန်မာ့ ဒီမိုကရေစီရေးလုပ်ဆောင်နေသည့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း ၆၆၁ ခုက နိုဝင်ဘာ ၁၁ ရက်တွင် အိတ်ဖွင့်ပေးစာထုတ် တားမြစ်ထားသည်။
ဖင်လန်အစိုးရက CMI – Matti Ahtisaari Peace Foundation မှတစ်ဆင့် စစ်အုပ်စု၏ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုကော်မတီနှင့် လျှို့ဝှက်တွေ့ဆုံနေခြင်း၊ ဆွစ်ဇာလန်အစိုးရက Centre for Humanitarian Dialogue ၊ Swisspeace တို့နှင့် ပူးတွဲ၍ အပစ်ရပ်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် - NCA နှင့် ဆက်စပ်သည့် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ် ဆိုင်ရာအလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲများ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ယင်းနှစ်နိုင်ငံက အခြားနိုင်ငံအချို့နှင့် တွဲကာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးဆိုင်ရာ ပူးတွဲစောင့်ကြည့်ရေးကော်မတီ - JMC ၏ လုပ်ငန်းကော်မတီဖြစ်သည့် နည်းပညာအထောက် အကူပြု အတွင်းရေးမှူးရုံး - TSC မှတစ်ဆင့် လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီများပေးအပ်ရန် ကြိုးစားမှုများ ရှိနေကြောင်း အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ ဖော်ပြထားသည်။
ထိုသို့ လုပ်ဆောင်ခြင်းမှာ စစ်အုပ်စုအား တရားဝင်မှု ပေးနေခြင်းပင်ဖြစ်ကာ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုအားလုံးချက်ချင်းရပ်ဆိုင်းရန်၊ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီအား ဒေသအခြေပြုနှင့် လူထုအခြေပြုအဖွဲ့အစည်းများထံ မှသာ တိုက်ရိုက်ပေးအပ်ရန်နှင့် မြန်မာပြည်သူလူထုဘက်တွင်သာ ပြတ်ပြတ်သားသား ရပ်တည်ရန်လည်း အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ ဖော်ပြထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၌ "ပဋိပက္ခကျယ်ပြန့်လာသည့်အတွက်" သက်ဆိုင်သူအားလုံးအနေဖြင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဥပဒေများအား လိုက်နာရန်နှင့် အရပ်သားများအား အကာအကွယ်ပေးရန် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံး ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ်က နိုဝင်ဘာ ၁၅ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံး ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ကုလလုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် ၂၆၆၉ (၂၀၂၂) အရ အကြမ်းဖက်မှုများအား အဆုံးသတ်ရေး ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ မဟာမိတ်များ လက်တွဲဆောင်ရန်၊ နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေနှင့်အညီ အရပ်သားများအား အကာအကွယ်ပေးရန်နှင့် ချိုးဖာက်သူများအား တာဝန်ခံစေမည်ဟု ပါရှိသည်။
ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်က လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီ ပေးရန်အတွက် အတားအဆီးမဲ့ ဝင်ခွင့် တောင်းဆိုထားကာ ကုလအေဂျင်စီနှင့် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်များအတွက် လုံခြုံရေးလည်း အရေးကြီးကြောင်း ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားသည်။
"အားလုံးပါဝင်မှုရှိသော၊ တရားမျှတသော၊ ငြိမ်းချမ်းသော အနာဂတ်အတွက်" မြန်မာပြည်သူများ၏ မျှော်လင့်ချက်များကိုလည်း အတွင်းရေးမှူးချုပ်က အားပေးထောက်ခံကြောင်း ထပ်လောင်းဖော်ပြခဲ့သည်။
အာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အား အကောင်အထည်ဖော်ရေး တွန်းအားပေးရန်၊ မြန်မာ့အကျပ်အတည်းအား ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြေရှင်းနိုင်ရေး အတွက် အားလုံးပါဝင်သည့် ဆွေးနွေးပွဲ ပြုလုပ်နိုင်ရေး ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် မြန်မာ့အရေးအတွက် အဓိကပါဝင်ပတ်သက်နေသူများနှင့် ဂျကာတာမြို့တွင် နိုဝင်ဘာ ၂၀ ရက်မှ ၂၂ ရက်အထိ ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ယင်းအစည်းအဝေးသို့ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးအား ကိုယ်စားပြုသည့် အစုအဖွဲ့ပေါင်းစုံ၊ အကြမ်း ဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ အပစ်ရပ်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် (NCA) လက်မှတ်ထိုးထားသည့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ (EAOs) များအား ကိုယ်စားပြုသည့် PPST အဖွဲ့တို့ တက်ရောက်ခဲ့သည်။ အင်ဒိုသည် လက်ရှိတွင် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူထားကာ ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ဥက္ကဋ္ဌတာဝန်ယူမည့် လာအိုနိုင်ငံအစိုးရကိုယ်စားလှယ်များလည်း တက်ရောက်ခဲ့ကာ အစုအဖွဲ့များအား သီးခြားစီ တွေ့ဆုံခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ နွေဦးတော်လှန်ရေးအင်အားစုထဲတွင် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) လည်း ပါဝင်သည်။ အင်ဒိုသည် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူထားချိန်အတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကိုယ်စားလှယ်များအပြင် အခြားသော အင်အားစုများနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုပေါင်း အကြိမ် ၁၈၀ ကျော် ပြုလုပ်ထားသည်။
၂၀၂၃ ဘူဆန် ကမ္ဘာ့မိတ်ဖက် ဖိုရမ် (2023 Busan Blobal Partnership Fourm) အား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ကိုယ်စားလှယ် ဖိတ်ကြားထားမှုအား ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းရန်နှင့် မြန်မာပြည်သူများအား ထောက်ခံကြောင်း ပြသရန် မြန်မာ့အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်း ၆၆၀ က နိုဝင်ဘာ ၂၉ ရက်တွင် အိတ်ဖွင့်ပေးစာပေးပို့ တောင်းဆိုလိုက်သည်။
ဖွံ့ဖြိုးရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မဟာမိတ်အဖွဲ့ (Global Partnership for Effective Development Cooperation – GPEDC) က စစ်အုပ်စု၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွား ဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသို့ ဖိတ်ကြားထားခြင်းဖြစ်ကာ ဖိုရမ်အား တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ ဆိုးလ်မြို့တွင် ဒီဇင်ဘာ ၅ ရက်မှ ၆ ရက်အထိ ပြု လုပ်မည် ဖြစ်သည်။
အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ ယင်းဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီး ဦးကံဇော်အား အမေရိကန်နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂက အရေးယူပိတ်ဆို့ထားကာ စစ်အုပ်စုသည် မြန်မာပြည်သူ အကျိုးစီးပွားမဟုတ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်များအား ပြည်သူ့ကိုယ်စားချမှတ်နေသည့်အပြင် ဖိုရမ်ပြုလုပ်မည့် Lotte Hottel ဟိုတယ်အုပ်စုသည် စစ်အုပ်စု၏ အကျင့်ပျက်စီးပွားရေးကွန်ရက်၌ ပါဝင်နေသည့် ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း၊ ဖိုရမ်အနေဖြင့် စစ်အုပ်စုအား နိုင်ငံရေးထောက်ခံမှုနှင့် မှားယွင်းသော တရားဝင်မှု မပေးရန်နှင့် မြန်မာလူထုက ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသည့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကိုသာ အသိအမှတ်ပြုရန်လည်း အိတ်ဖွင့်ပေးစာ၌ ဖော်ပြထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ဂျပန်အစိုးရက ပေးအပ်နေသည့် ဖွံ့ဖြိုးရေးဆို်ငရာ တရားဝင်အကူအညီ (Official Development Assistance – ODA) ချေးငွေများ ပေးအပ်ခြင်း၊ ဂျပန်အစိုးရန်ပုံငွေဖြင့် လည်ပတ်နေသည့် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ အခြေခံအဆောက်အဦ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ကော်ပိုရေးရှင်း (Japan Oversea Infrastructure Investment Corporation for Transport and Urban Development – JOIN) နှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတကာကော်ပိုရေးရှင်းဘဏ် (Japan Bank for International Cooperation – JBIC) သည် စစ်သမိုင်းပြတိုက် ပြန်လည်ပြုပြင်ရေးစီမံကိန်းများ၌ ပါဝင်ပတ်သက်နေသည့်အတွက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအား အကျိုးဖြစ်ထွန်းနေစေသည့်အတွက် ၎င်းတို့အား ရပ်တန့်ရန် ဂျပန်အစိုးရအား ဦးတည်၍ ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်က နွေဦးတော်လှန်ရေး၌ ပါဝင်နေသည့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း ၈၅ ခုက တောင်းဆိုလိုက်သည်။
ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ်၊ နိုင်ငံခြားရေး၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် မြေယာ၊ အခြေခံအဆောက်အအုံ၊ ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းဝန်ကြီးတို့အား လိပ်မူထားသည့် ယင်းအိပ်ဖွင့်ပေးစာ၌ အကြမ်းဖက်အုပ်စု အာဏာသိမ်းစဉ်က ဂျပန် ODA ချေးငွေဖြင့် ပြုလုပ်နေသည့် စီမံကိန်းများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ရမည်ဟု ဂျပန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဌာနဘက်မှ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသော်လည်း ယနေ့အထိ တိုးတက်မှု မရှိလာကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု လိုအပ်သည့် လေယာဉ်ဆီနှင့် စစ်ဘက်/အရပ်ဘက် နှစ်မျိုးသုံး လောင်စာရရေးအတွက် စင်ကာပူ၊ မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ထိုင်းနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့မှ ဝယ်ယူရေးအတွက် ငွေကြေးလွှဲပြောင်းမှုနှင့် လောင်စာဆီတဆင့်သိုလှောင်ပေးမှု၌ ပါဝင်သည့် ကုမ္ပဏီများ၊ ရေကြောင်းအာမခံနှင့် သင်္ဘောအေဂျင်စီများအနေဖြင့် စီးပွားရေးပိတ်ဆို့ထားမှုအပေါ် ချိုးဖောက်သည့်အတွက် ပြစ်ဒဏ်ခတ်မှု ချမှတ်ရန် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) ဒီဇင်ဘာ ၁၆ ရက်တွင် ကြေညာချက်ထုတ် တောင်းဆိုလိုက်သည်။
တောင်းဆိုချက်၌ အောက်တိုဘာ၊ နိုဝင်ဘာနှင့် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း စစ်အုပ်စုထံ လောင်စာတင်သွင်းပို့ဆောင်သည့် ဆီသယ်သင်္ဘော ၁၂ စင်း၏ စာရင်းကိုပါ ပူးတွဲဖော်ပြထားကာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမှ ဒဏ်ခတ်ခြင်းကို ညှိနှိုင်းကျင့်သုံးမှုသည် အကြမ်ဖက်စစ်အုပ်စု၏ ကျဆုံးခန်းသို့ လျင်မြန်စွာ ရောက်ရှိစေကာ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ်သို့ လမ်းခင်းပေးရာ ရောက်ကြောင်း၊ စစ်အုပ်စုအပေါ် ချမှတ်ထားသော ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများ ချိုးဖောက်သူအဖြစ် ပါဝင်ပတ်သက်သည့် ကုမ္ပဏီများအား ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ကျင့်သုံးရန် ပါရှိသည်။
မုံရွာထောင်အတွင်း၌ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ မတရားပုဒ်မ တပ်၍ ထောင်သွင်းအကျဉ်းကျခံထားရသည့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအား ထောင်အာဏာပိုင်များက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှု ပြုလုပ်နေသည့်အပေါ် ချက်ချင်းရပ်တန့်ရန် သတိပေးလိုက်ကြောင်း ဒီဇင်ဘာ ၁၅ ရက်တွင် မုံရွာလူထုသပိတ်တိုက်ပွဲ ဦးဆောင်ကော်မတီက ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ထောင်အတွင်းရှိ နိုင်/ကျဉ်းများ၏ ကိုယ်ပိုင်ပစ္စည်းများအား ဖျက်လို့ဖျက်ဆီး ပြုလုပ်ခြင်းသည့်အပြင် ထောင်တာဝန်ခံအရာရှိ ဇော်မြင့်ဦးနှင့် ဦးစီးမှူး တင်အောင်ဆန်းဝင်းတို့အား တွေ့ဆုံပြောကြားသော်လည်း ထောင်ပိုင်ရုံးခန်းသို့ ခေါ်ယူ၍ ရိုက်နှက်ခံရခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊ ထောင်ဝင်စာဌာန၌လည်း နိုင်/ကျဉ်းမိသားစုဝင်များ ထောင်ဝင်စာပို့သည့်အခါ အကြောင်းမဲ့ ငေါက်ငမ်းအော်ဟစ်ခြင်းနှင့် ပြဿနာရှာခြင်းများ ရှိနေကြောင်း၊ ၎င်းတို့အား မှတ်တမ်းတင်ထားကာ ပြန်လည်တရားစွဲဆိုသွားမည်ဟု ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
မြန်မာပြည်သူတစ်ရပ်လုံး ထောက်ခံ၊ ပါဝင်၊ ဆင်နွှဲနေသည့် မြန်မာ့နွေဦး တော်လှန်ရေးသည် ဖက်ဆစ် စစ်အာဏာရှင်စနစ် ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့် ပြည်သူ့ကိုယ်စားပြု ဒီမိုကရေစီအစိုးရစနစ် ပေါ်ထွန်းရေး၊ လူမျိုးပေါင်းစုံ တန်းတူရည်တူရှိသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ် တည်ဆောက်ရေးကို ရှေးရှုကာ တရုတ်အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတစ်ရပ်ရပ်၏ အကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်နစ်စေမှု လုံးဝ ဖြစ်စေမည် မဟုတ်သည့် ပြည်သူတော်လှန်ရေးသာ ဖြစ်ကြောင်း တရုတ်သမ္မတ မစ္စတာရှီကျင့်ဖျင်နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မစ္စတာဝမ်ယိထံ လိပ်မူ၍ ဒီဇင်ဘာ ၁၇ ရက်တွင် မြန်မာလူထုအခြေပြုနှင့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်း ၂၂၅ ဖွဲ့က အိတ်ဖွင့်ပေးစာ ပေးပို့လိုက်သည်။
ယခု အိတ်ဖွင့်ပေးစာသည် တရုတ်-မြန်မာ နှစ်နိုင်ငံ ချစ်ကြည်ရေး၊ ဘုံအကျိုးစီးပွားများ ထိန်းသိမ်းမြှင့်တင်ရေး၊ စစ်မှန်သည့် "ဆွေမျိုးပေါက်ဖော်" ဆက်ဆံအား တည်ဆောက်နိုင်ရန် မျှော်ရည်ကြောင်းနှင့် မင်းအောင်လှိုင် ခေါင်းဆောင်သည့် ဖက်စစ် စစ်အုပ်စု၏ အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ကာ မြန်မာပြည်သူတစ်ရပ်လုံး၏ အသံနှင့် သဘောထားဆန္ဒကို အလေးထားရန် တောင်းဆိုထားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသံအမတ်ကြီးအဖြစ် ကိုယ်စားပြုသူ ရွေးချယ်ရေးအား ကုလစိစစ်ရေးကော်မတီက ဆိုင်းငံ့လိုက်သည့်အတွက် လက်ရှိအသိအမှတ်ပြုခံထားရသူ ဦးကျော်မိုးထွန်းမှာ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီးအဖြစ် ဆက်ရှိနေမည် ဖြစ်သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၁၆ ရက်က ဦးကျော်မိုးထွန်းနှင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဌာနဘက်က အမည်စာရင်းတင်သွင်းထားခဲ့ရာ ကိုယ်စားလှယ်ရွေးချယ်ရေးကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၆ ရက်တွင် အစည်းအဝေးပြုလုပ်ပြီးနောက် မြန်မာအပါအဝင် အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံများ၏ ကိုယ်စားပြုမှုအရေးကို ဆိုင်းငံ့ထားရန် ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ Ms. Jane Mugafalu Kabui က အဆိုပြုခဲ့ မဲမခွဲဘဲ အတည်ပြုခဲ့သည်အတွက် ရှိရင်းစွဲ မြန်မာကိုယ်စားလှယ် ဦးကျော်မိုးထွန်းမှာ မြန်မာသံအမတ်ကြီးအဖြစ် ဆက်ရှိနေဦးမည် ဖြစ်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက အရပ်သားများအပေါ် ပစ်မှတ်ထားကာ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်နေမှုများအား နိုင်ငံတကာ အစိုးရများ သိစေရေးအတွက် လေယာဉ်ဆီဖြတ်တောက်ရေး အဖြူရောင်ကမ်ပိန်း "Ban Jet Fuel – White Campaign” အား ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၁ ရက်မှ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါဝါရီလအထိ (အပတ်စဉ် တနင်္လာနေ့တိုင်း) ပြုလုပ်သွားရန် မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီအင်အားစုများက တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ထားသည်။
တနင်္လာနေ့တိုင်း၌ အဖြူရောင်အိင်္ကျီ၊ အဖြူရောင်အမှတ်အသားပါသော အဝတ်အထည်များ ဝတ်ဆင်ခြင်းဖြင့် ကမ်ပိန်း၌ ပါဝင်ရန် နှိုးဆော်ထားကာ နိုင်ငံတကာအနေဖြင့်လည်း စစ်အုပ်စုထံ လေယာဉ်ဆီ တင်သွင်းရောင်းချနေမှုများအား တားဆီးပိတ်ဆို့ အရေးယူပေးရန်နှင့် လေယာဉ်ဆီ ရောင်းချပေးနေသည့် နိုင်ငံတကာကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် ရောင်းချမှုအား ချက်ချင်းရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုထားသည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား ဘုံနိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်တစ်ရပ် အမြန်ဆုံး ရရရှိရေး ကြိုးပမ်းနေသည်ဟု အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) တို့က ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်သည် စစ်ရေးအရ သိသာထင်ရှား၍ လက်တွေ့ကျသည့် အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့သည့် နှစ်ဖြစ်ကာ လက်ရှိတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ အရေးပါသည့် စစ်စခန်းအများအပြားကို သိမ်းပိုက်ထားပြီး ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိတွင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား ဘုံနိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်တစ်ရပ် အမြန်ဆုံး ရရရှိရေး ကြိုးပမ်းနေကာ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်ရေး၊ တော်လှန် ရေးအလွန် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအတွက် ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ရေး၊ ညီညွတ်ရေး ပိုမို အားကောင်စေရေး အထူးသတိထား ဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်ကြောင်းလည်း ကြေညာချက်၌ ပါရှိသည်။
ထို့အပြင် ဒေသတွင်းလုံခြုံရေးကိစ္စ၊ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူများကို လူသားချင်းစာနထောက်ထားမှုအကူအညီများပေးအပ်ခြင်း၊ ပဋိပက္ခအတွင်း အရပ်သားများကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုပေးခြင်းအကြောင်းအရာများကိုလည်း ပူးတွဲထုတ်ပြန်ချက်တွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) သည် လွတ်လပ်၍ တက်ကြွပြီး ဘက်မလိုက်သော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ထားကာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်နိုင်ငံတည်း မူဝါဒကို ဆက်လက်ထောက်ခံ ကျင့်သုံးမည်ဖြစ်ပြီး စစ်မှန်သည့် "ဆွေမျိုး - ပေါက်ဖော်" ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း NUG နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ၁/၂၀၂၄ ဖြင့် ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
နှစ်နိုင်ငံကြား လူမှုစီးပွားအရ အကျိုးတူပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အစဉ်သဖြင့် ထိန်းသိမ်း၊ မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်ကာ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုမတိုင်မီ နှစ်နိုင်ငံ နယ်နိမိတ်သတ်မှတ်မှုစာချုပ်များအပါအဝင် နှစ်နိုင်ငံကြား သဘောတူချုပ်ဆိုခဲ့သည့် စာချုပ်များအားလုံးကို မြန်မာနိုင်ငံမှ တာဝန်ယူဆက်ခံမည်ဟုလည်း ကြေညာချက်၌ ပါရှိသည်။
