၂၀၂၁ ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက် မတရားအာဏာသိမ်းခဲ့သည့် အကြမ်းဖက်စစ်တပ်သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင်မူအဘက်ဘက်မှ ဆုံးရှုံးမှုများစွာ ကြုံတွေ့လာရသည်။ နိုင်ငံရေး၊ နိုင်ငံတကာသံတမန်ရေးများ၌ အရေးမလှသည့်အပြင် စစ်ရေးကြောင့် ကျဆုံးမှုများစွာ ကြုံတွေ့လာသည်။စစ်ရေးကျဆုံးမှုသည် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအတွက် အဆိုးဝါးဆုံး ထိုးနှက်ချက်ဖြစ်လာကာရှမ်းပြည်နယ် လားရှိုးနှင့် ရခိုင်ပြည်နယ် အမ်းမြို့အခြေစိုက် စစ်တိုင်းဌာနချုပ်နှစ်ခု ကျဆုံးခြင်း၊ မြို့ပေါင်း ၉၀ ကျော် တော်လှန်ရေး အင်အားစုများသိမ်းယူထားနိုင်ခြင်းများကြောင့် စစ်အုပ်စုထောက်ခံသူများကြား၌ပင်သဘောထားကွဲလွဲမှုများစွာ ရှိလာခဲ့သည်။ ထို့အတူ လူထုအပေါ် ဖိနှိပ်မှုများလည်း ပိုမိုများပြားလာခဲ့သလို၊ လူမှုစီးပွားသက်ရောက်မှုများလည်း ပိုမိုကြီးမားလာနေခဲ့သည်။
ပြုန်းတီးသွားသည့်တပ်အင်အား ပြန်ဖြည့်ရေးအတွက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင် လှိုင် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ ရက်တွင် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေ[1]အားအသက်သွင်းခဲ့သည်။ ယင်းဥပဒေအား နိုင်ငံတော် အေးချမ်း သာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ (နအဖ) လက်ထက် ဥပဒေအမှတ် ၂၇/၂၀၁၀ ဖြင့် ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး သန်းရွှေလက် မှတ်ဖြင့် ပြဌာန်းထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့နောက်ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် အရန်တပ်ဖွဲ့ဥပဒေ[2] ကိုပါအသက်သွင်းကာ အ ကောင်အထည်ဖော်ရန်အတွက် ယင်းနေ့တွင်ပင် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ရေးဗဟိုအဖွဲ့ [3]ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
စစ်မှုထမ်းဥပဒေသည်အသက် ၁၈ နှစ်မှ ၃၅ နှစ်အထိ အကျုံးဝင်မည် ဖြစ်ကာ အပတ်စဉ် တစ်ခုလျှင် ၅,၀၀၀ ခန့် ခေါ်ယူ မည်ဖြစ်ကာ လက်ရှိ တပ်မတော်သားအင်အားစုများ၏မိသားစုများသည် အရန်အင်အား၌ ပါရှိပြီးဖြစ်ကြောင်း[4]အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုပြောခွင့်ရ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ပြောဆိုခဲ့ကာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်သန်းခေါင်စာရင်းအရ အမျိုးသား ၆ ဒသမ ၃ သန်း၊ အမျိုးသမီး ၇ ဒသမ ၇ သန်း ရှိသည်ဟုလည်းပြောဆိုခဲ့[5]သည်။ယင်းဥပဒေအရ အမျိုးသမီးမှာ ၁၈ နှစ်မှ ၂၇ နှစ်အထိ အကျုံးဝင်ပြီး ဆရာ၊အင်ဂျင်နီယာနှင့် အခြားပညာတစ်ရပ်ရပ်အား အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပြုနေသူဖြစ်ပါကအမျိုးသား ၄၅ နှစ်နှင့် အမျိုးသမီး ၃၅ နှစ်အထိ အကျုံးဝင်သည်။ စစ်မှုထမ်းသက်အားနှစ်နှစ်သတ်မှတ်ကာ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်ဖြစ်ပါက သုံးနှစ်နှင့် နိုင်ငံတော်အရေးပေါ်ကာလတွင် ငါးနှစ်အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည်ဟု သတ်မှတ်ထားကာ ဆင့်ခေါ်ခံရသူသည်တာဝန်မထမ်းဆောင်ဘဲ ငြင်းဆန်ပါက ထောင်ဒဏ် ငါးနှစ်အထိ ချမှတ်ခံရမည် ဖြစ်သည်။
တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအနေဖြင့်စစ်မှုထမ်းဥပဒေကြောင့် ရှောင်တိမ်းရန် ခက်ခဲသူများအနေဖြင့် လာရောက်ပူးပေါင်းကာတော်လှန်ရေး၌ ကျရာနေရာမှ ပါဝင်ကြရန် လှုံ့ဆော်၊ ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုကပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေအား အသက်သွင်းပြီး နှစ်လအကြာတွင် ပထမဆုံးအပတ်စဉ်အား ဧပြီ ၈ရက်တွင် စတင်ခဲ့ကာ သင်တန်းသားများအား မတ် ၉ ရက်တွင် စတင်ဆင့်ခေါ်[6]ခဲ့သည်။တက်ရောက်သူများသည် မိမိသဘောဆန္ဒအလျောက် စာရင်းပေးသွင်းသူများသာ ဖြစ်သည်ဟုအကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်က သတင်းထုတ်ပြန်ထားကာ အပတ်စဉ် (၁) ၌ သင်တန်းသား မည်မျှပါဝင်သည်ကိုမူ မထုတ်ပြန်ခဲ့သော်လည်း ဇွန် ၂၈ ရက်တွင် တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်သင်တန်းကျောင်းအသီးသီး၌ သင်တန်းဆင်းပွဲ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် အပတ်စဉ် (၂) အားမေ ၁၄ ရက်၊ အပတ်စဉ် (၃) အား ဇွန် ၂၅ ရက်တို့တွင် ထပ်မံဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီးယခင်အပတ်စဉ်များအတွက် ဆင့်ခေါ်စဉ် ပျက်ကွက်ခဲ့သူများကို တည်ဆဲဥပဒေဖြင့်အရေးယူမည်ဟု ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဆင့်ခေါ်ရေးဗဟိုအဖွဲ့ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ညှိနှိုင်းကွပ်ကဲရေးမှူး(ကြည်း၊ ရေ၊ လေ) ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မောင်မောင်အေး (လက်ရှိ ရာထူးပြောင်း) အားပြောကြားထားခဲ့သည်။
ထို့နောက်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းသင်တန်း အပတ်စဉ် (၄)[7] အားသြဂုတ် ၅ ရက်၊ အပတ်စဉ် (၅)[8] အားစက်တင်ဘာ ၉ ရက်၊ အပတ်စဉ် (၆)[9] အားအောက်တိုဘာ ၂၁ ရက်၊ အပတ်စဉ် (၇)[10] အားနိုဝင်ဘာ ၂၆ ရက်၊ အပတ်စဉ် (၈)[11] အားဒီဇင်ဘာ ၂၃ ရက်တို့တွင် ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ စစ်မှုထမ်းသင်တန်း၌ ကြံ့ခိုင်ရေး၊စစ်ရေးပြ၊ ခြေလျင်လက်နက်ငယ်၊ စစ်နည်းဗျူဟာဘာသာရပ်အား စာတွေ့/ လက်တွေ့၊စစ်မြေပြင်အင်ဂျင်နီယာ၊ စစ်မြေပြင် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် အထွေထွေဘာသာရပ်အားရက်သတ္တပတ်အလိုက် လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးသည်ဟု ပြည်တွင်းအခြေစိုက်သတင်းမီဒီယာများကရေးသားထားသည်။
စစ်မှုထမ်းဥပဒေအရခေါ်ယူစဉ် သင်တန်းဆင်းပါက မိမိနေထိုင်ရာ ဒေသနှင့် အနီးတစ်ဝိုက်တွင်သာပြန်လည်တာဝန်ပေး မည်ဟု အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စည်းရုံးခေါ်ယူခဲ့ပြီးသင်တန်းဆင်းချိန်တွင် စစ်သည်အသစ်များအား မိဘနှင့် မိသားစုအား အ ကြောင်းကြားမှုမရှိဘဲ စစ်ရေးပြင်းထန်သည့် ရှမ်းမြောက်ဒေသ၊ ချင်း၊ ကရင်နီနှင့် ကချင်အပါအဝင်ရှေ့တန်းစစ်မျက်နှာများသို့ အတင်းအကြပ် ပို့ဆောင်[12]ခဲ့သည်။ထိုသို့ လုပ်ဆောင်မှုများကြောင့် စစ်မှုမထမ်းလိုသည့်သူများ များပြားလာကာ ပြည်ပသို့ထွက်ခွာ ခြင်း၊ လာဘ်ငွေပေး၍ ရှောင်တိမ်းခြင်း၊ ဒေသရှိ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့်အာဏာပိုင်များအား ပိုက်ဆံပေး၍ အမည်စာရင်း ဖျောက်ခိုင်းခြင်း၊ စာရင်းမှပယ်ဖျက်ခိုင်းခြင်းများ[13]ရှိလာခဲ့သည်။ [14]
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်ကသင်တန်းတက်ရောက်သူများသည် မိမိသဘောဆန္ဒအလျောက် အမည်စာရင်းပေးသူများဟု ဆိုသော်လည်းသင်တန်းအတွက် လိုအပ်သည့် လူဦးရေ ရရှိရန်အတွက် မြေပြင်၌မူ စစ်အုပ်စုနှင့်၎င်းတို့လက်အောက်ခံ ပျူစောထီးများ၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ သုံး၍ ဖမ်းဆီးမှုကြောင့်ဥပဒေအတည်ပြုသည့် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ ရက်မှ ဒီဇင်ဘာ ၂၆ ရက်အထိ နိုင်ငံတစ်ဝန်းဖမ်းဆီးခံရသူပေါင်း ၁၁,၃၅၅ အထိ ရှိလာပြီဖြစ်ကြောင်း အန်လိုင်းမှတဆင့် စုစည်းရသမျှ အချက်အလက်များ[15]ကဖော် ပြလျက် ရှိသည်။ ဖမ်းဆီးခံရသူ အများစုမှာ ရခိုင်၊ စစ်ကိုင်း၊ မန္တလေး၊ ပဲခူး၊စစ်ကိုင်း၊ ရှမ်း၊ မကွေးနှင့် ရန်ကုန်တိုင်းတို့မှ အများဆုံး ဖြစ်ပြီးနေ့ခင်းဘက်တွင် ဖမ်းဆီးခံရသူမှာ ၁၀,၀၀၀ ကျော်အထိ ရှိသည်။ရခိုင်၊ စစ်ကိုင်း၊ မကွေးမှ လွဲ၍ ကျန်သည့် နေရာအများစုမှာ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနယ်မြေထိန်းချုပ်မှု မရသေးသည့် ဒေသများဖြစ်ကာ ယင်းနေရာအများစု၌ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ပေါ်တာဆွဲ၊ ဖမ်းဆီးမှုများ ပိုမိုလုပ်ဆောင်နေနိုင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ယင်းဥပဒေအတည်ပြုပြီးနောက် လူထုအတွင်း စစ်မှုမထမ်းလိုသည့်အတွက် ပြည်ပသို့ နည်းပေါင်းစုံဖြင့်ထွက်ခွာမှုများ ရှိ လာခဲ့သည်။
မေ ၁၄ ရက်ကလည်းပြည်ပရောက် မြန်မာအလုပ်သမားများအားလုံး ပြည်တွင်းသို့ ပြန်လည်စစ်မှုထမ်းရေးအတွက်ပြည်ပပို့ဆောင်ထားသည့် အေဂျင်စီများက တာဝန်ယူခေါ်ဆောင်ရမည်[16]ဟုစစ်အုပ်စု အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားသည်။ ယင်းထုတ်ပြန်ချက်၌ပြန်မလာသူများအတွက် အေဂျင်စီက တာဝန်ယူရမည်ဖြစ်ကာ[17]သုံးနှစ်ပြည့်သော်လည်း ပြန်မလာ ပါက ဒဏ်ကြေးဆောင်ခိုင်းခြင်း၊ အလုပ်ခေါ်စာသစ်တင်ပြခွင့် ဆိုင်းငံ့ခြင်း၊ လိုင်စင်ပိတ်သိမ်းခြင်း၊အမည်ပျက်စာရင်းသွင်းခြင်းများအား အဆင့်ဆင့် လုပ်ဆောင်မည်ဟု ပါရှိသည်။
စစ်မှုထမ်းသင်တန်းအပတ်စဉ် နံပါတ်မြင့်လာသည်နှင့်အမျှ ဝင်ရောက်စစ်မှုထမ်းသူ နည်းပါးလာသည့်အတွက်အကြမ်း ဖက်စစ်အုပ်စုက ပြည်ပထွက် အလုပ်လုပ်ကြသည့် လူငယ်များအား ပစ်မှတ်ထားလာခဲ့သည်။ပြည်ပထွက် အလုပ်လုပ်ကြမည့် လူ ငယ်များအား နည်းမျိုးစုံဖြင့် ပိတ်ဆို့ရန်ကြိုးစားလာကာ အလုပ်ကြမ်းပုံစံဖြင့် သွားရောက်မည့်သူများကို အဓိက ပစ်မှတ်ထားခဲ့သည်။နိုင်ငံကူးလက်မှတ် သက်တမ်းတိုးခြင်းနှင့် အသစ်လဲလှယ်ခြင်း၊ ပြည်ပထွက်မည့်လေဆိပ်များ၌ အမိန့်ညွှန်ကြားချက်အမျိုးမျိုးသုံး၍ ကန့်သတ်ခြင်း၊ ငွေညှစ်ခြင်းများလုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။
ဇွန်လဆန်းပိုင်းတွင်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက တပ်အင်အား ပြုန်းတီးနေမှုအား ပြန်လည်ဖြည့်တင်းရန်အတွက်အရန်တပ်ဖွဲ့ ဥပဒေဖြင့် အငြိမ်းစားစစ်မှုထမ်းဟောင်းများအားတာဝန်ပြန်လည်ထမ်းဆောင်ရန် ဆင့်ခေါ်ခဲ့သည်။ သက်ပြည့်ပင်စင်အား ၆၂ နှစ်ပြည့်အထိသတ်မှတ်ထားကာ အရန်တပ်ဖွဲ့ဥပဒေအရ ငါးနှစ်အတွင်း စစ်မှုထမ်းရမည်ဟု သတ်မှတ်ထားသည်။၂၀၁၉ ခုနှစ် စာရင်းများအရ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အငြိမ်းစား စစ်မှုထမ်းဟောင်း ၂၅၀,၀၀၀ ခန့် ရှိကာ နိုင်ငံ့ပင်စားစားအရေအတွက်၏ ၂၈ ရာခိုင်နှုန်း ရှိသည်။ တပ်မှ ထွက်၍ အငြိမ်းစားယူသည့်ပင်စင်စားအချို့မှာ နိုင်ငံတွင်း ပဋိပက္ခများ နောက်ဆက်တွဲ ပြင်ပအလုပ်အကိုင်ရှားပါးမှု၊ စီးပွား ရေးကျပ်တည်းမှုကြောင့် တပ်တွင်း ပြန်လည် တာဝန်ထမ်းဆောင်သူများရှိသည့်အပြင် အတင်းအကျပ် ပြန်လည်ခေါ်ဆောင်ခံရသူ များလည်း[18]ရှိသည်။
ဇူလိုင် ၃၀ရက်တွင် အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနက ထိုင်းနိုင်ငံသို့ သွားရောက်မည့်မြန်မာအလုပ်သမားများအား သြဂုတ် ၁ ရက်မှစကာ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မိသားစုထံသို့ ဖြစ်စေ၊ကိုယ်တိုင်၏ ဘဏ်စာရင်းဖြစ်စေ တရားဝင်ငွေလွှဲထားကြောင်း အထောက်အထား ပြမှသာနှစ်နိုင်ငံ သဘောတူစာချုပ် (MoU) စနစ်ဖြင့် သက်တမ်းတိုးခွင့်ပြုကာပြန်လည်စေလွှတ်မည်ဟု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ သြဂုတ် ၁ ရက်တွင် ပြည်ပသို့အလုပ်အကိုင်ပတ်စ်ပို့ (PJ) နှင့် အလည်အပတ် (PV) ပတ်စ်ပို့ ကိုင်ဆောင်၍ ရန်ကုန်လေဆိပ် မှ ထွက်ခွာမည့်သူများအား အချက်အလက်မပြည့်စုံပါက ထွက်ခွင့်မပေးဘဲ ပိတ်ဆို့မှုများ၊ ပြန်လှည့်ခိုင်းမှုများလုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ အများစုမှာ အသက် ၂၃ မှ၃၂ နှစ်အရွယ် (စစ်မှုထမ်းဥပဒေအရ အကျုံးဝင်သူများ) ဖြစ်ပြီး အခွန်မဆောင်ခြင်း၊လစာပြန်လည်မလွှဲထားခြင်း၊ ပြည်ပအလုပ်အကိုင် အလုပ်သမား သက်သေခံကတ်ပြား (OverseaWorker Identification Card – OWIC) မရှိခြင်းတို့ကြောင့်ထွက်ခွာခွင့် မပေးဘဲ ပိတ်ပင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။[19]
သြဂုတ် ၂၈ရက်တွင် ပြည်ပရောက် မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားများအနေဖြင့် မိမိတို့ ရရှိသည့်လုပ်ခလစာများကို တရားဝင်လမ်းကြောင်းမှ တဆင့် လုပ်ခလစာ၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းအား တစ်လတစ်ကြိမ်ဖြစ်စေ၊ သုံးလလျှင် တစ်ကြိမ်ဖြစ်စေ လွှဲ ပြောင်းပေးပို့ရမည်ဟုအမိန့်ကြေညာစာ[20]အားအကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုလက်အောက်ခံ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ မလိုက်နာပါက နိုင်ငံကူးလက်မှတ်သက်တမ်းတိုးမပေးခြင်း၊ ပြည်ပထွက်ခွင့် ပိတ်ပင်ခြင်းနှင့် OWIC ကတ်ထုတ်မပေးခြင်းတို့ လုပ်ဆောင်မည်[21]ဟုပါရှိသည်။ ထိုသို့ မထုတ်ပြန်မီ သြဂုတ်လလယ်ပိုင်းတွင်လည်းအလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနတွင်အလုပ်သမားအေဂျင်စီ ၃၀၀ ဝန်းကျင်အား နေပြည်တော်သို့ ခေါ်ယူစစ်ဆေးခဲ့သည်။ ထို့နောက်၎င်းတို့ အေဂျင်စီမှ စေလွှတ်ထားသည့် အလုပ်သမးများ၏ လစာဝင်ငွေ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းအားစစ်တပ်ထိန်းချုပ်ထားသည့် ဘဏ်နှင့် ငွေလွှဲလမ်းကြောင်းများမှ ပြန်လွှဲစေရန်ဖိအားပေး[22]ခဲ့သည်။
နိုင်ငံ့စီးပွားကမောက်ကမ ဖြစ်ခြင်း၊ ငွေကြေးတန်ဖိုး ကျဆင်းခြင်း၊ ကုန်စျေးနှုန်း မြင့်တက်ခြင်း၊အလုပ်လက်မဲ့ များလာခြင်း၊ မလိုအပ်ဘဲ ငွေကြေး ကုန်ကျမှု မြင့်တက်လာခြင်း(စစ်မှုထမ်းစာရင်း၌ မပါရေး လာဘ်ငွေပေးရခြင်း)၊ မြို့ပြနေ ပြည်သူများမှာ ဒေသဆိုင်ရာအုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့များ၏ ဧည့်စာရင်း အကြောင်းပြ ဖမ်းဆီးခြင်းများအားငွေပေးရှင်းနေရခြင်းများကြောင့် လူထုအကျပ်အတည်းမှာ များစွာ ကြီးမားလာရသည်။ ၂၀၂၄ခုနှစ် ဇွန် ၂၄ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂဖွံ့ဖြိုးရေးအစီအစဉ် (UNDP) က နိုင်ငံ့ စုစု ပေါင်း လူဦးရေဖြစ်သည့် ၅၅ ဒသမ ၈ သန်းအနက် ၄၂ သန်းသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့်ရင်ဆိုင်နေရကာ ၁၃ သန်းကျော်မှာ စားနပ်ရိက္ခာ မလုံလောက်မှုအား ရင်ဆိုင်နေရ[23]သည်ဟုထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံ့လူလတ်တန်းစားဦးရေမှာ စစ်တပ်အာဏာ သိမ်းပြီးသုံးနှစ်အတွင်း ထက်ဝက်ခန့် ကျဆင်းသွားပြီဟုလည်း ထုတ်ပြန်ချက်၌ ပါရှိသည်။ ဇွန် ၁၂ရက် ကမ္ဘာ့ဘဏ် ထုတ်ပြန်ချက်၌ လည်း မြန်မာ့လူဦးရေ၏ ၃၂ ရာခိုင်နှုန်းသည်ဆင်းရဲနွမ်းပါးသည့် အခြအနေသို ရောက်နေကာ ကျန်သုံးပုံ တစ်ပုံသည် ဆင်းရဲမှုအခြေအနေကို ကျရောက်နိုင်ကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုကတပ်သားသစ် စုဆောင်းမှုနှင့် စစ်သင်တန်းဖွင့်မှုအား ဆက်တိုက်လုပ်နေသည့်အတွက် အထွေထွေအကျပ်အတည်းနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် လူငယ်များမှာ တရားဝင် လမ်းကြောင်းမှ ပြည်ပထွက်အလုပ်လုပ်ရာ၌ ကန့်သတ်ခံရခြင်း၊ ငွေညှစ်ခံရခြင်းများ ကြုံတွေ့နေရသည့်နည်းတူ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများသို့တရားမဝင်လမ်းကြောင်းမှ ထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်ရာ ၌လည်း အခက်အခဲ၊အကျပ်အတည်းပေါင်းများစွာ ကြုံတွေ့နေရသည်။ နေထိုင်ခွင့် ရရှိရေးအတွက်ယင်းနိုင်ငံများရှိ အာဏာပိုင်များအား ငွေပေးရခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခံရပါကပြန်ပို့ခံရခြင်းအပြင် လုပ်အားခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်း[24]များကိုပါရင်ဆိုင်နေကြရသည်။
နိုင်ငံ၌အကြမ်းဖက် စစ်အုပ်စု၏ အဓမ္မ စစ်သားစုဆောင်းမှု၊ စီးပွားရေး ကျပ်တည်းမှုများကြောင့်နိုင်ငံ့လူထု ဘက်ပေါင်းစုံမှ ကျပ်တည်းနေချိန်တွင် ဗီယက်နမ်တွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့်ရာဂီ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း နောက်ဆက်တွဲကြောင့် နိုင်ငံ့ အလယ်ပိုင်းနှင့် ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း၌ ရေကြီးရေလျှံမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ စာရင်းများအရရေဘေးသင့်သူ ၆၃၀,၀၀၀ ကျော် ရှိ[25]ကာ ရေဘေးကြောင့် လူပေါင်း ၂၂၆ ဦး သေဆုံးခဲ့ရသည်ဟု စစ်အုပ်စုဘက်က ထုတ်ပြန်သည်။ယင်းရေကြီးရေလျှံမှုသည် တိုင်းနှင့် ပြည်နယ် ကိုးခုမှ မြို့ပေါင်း ၅၉ မြို့အားထိခိုက်စေခဲ့သည့်အပြင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများစွာ ရှိခဲ့ကာ ယင်းနောက်ဆက်တွဲလမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ပြတ်တောက်မှုများကြောင့် ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍပါထိခိုက်ခဲ့ပြီး ထိုင်း-မြန်မာကုန်စည် သယ်ဆောင်ခမှာ ၁၂ ဘီးကားတစ်စီး လျှင်ကျပ်သိန်း ၂၅၀ မှ ၂၇၀ အထိ ရှိခဲ့[26]ကာလူထုအပေါ် သက်ရောက်မှု ပိုမိုကြီးမားခဲ့သည်။
References:
[1]https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=A652041C0EB3726C30E8B2687737F340?lawordSn=954
[2]https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=976D49203E2DADC2B0E3E6540B789EE5?lawordSn=956
[3]https://www.moi.gov.mm/announcements/52051
[4]https://www.facebook.com/share/v/B77exZFzd9Lb9MWL/?mibextid=Z719m6
[5]https://www.moi.gov.mm/news/52063
[6]https://news-eleven.com/article/293158
[7]https://news-eleven.com/article/296857
[8]https://news-eleven.com/article/297910
[9]https://news-eleven.com/article/296697
[10]https://news-eleven.com/article/297807
[11]https://news-eleven.com/article/298619
[12]https://www.facebook.com/khitthitnews/posts/%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%B0%E1%80%B7%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%91%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8-%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%89%E1%80%BA-%E1%81%81-%E1%80%9E%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8-%E1%80%91%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AE%E1%80%9E%E1%80%B1%E1%80%AC-%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%9E%E1%80%85%E1%80%BA-%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%AD%E1%80%AF-%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC/834471388780469/
[13]https://burma.irrawaddy.com/article/2024/03/18/381052.html
[14]https://www.bbc.com/burmese/articles/c9ed4553ggyo
[15]https://lookerstudio.google.com/u/0/reporting/7197dead-281f-4414-9372-70fe37ee044b/page/b3YqD?s=n-GzNNTp0sI
[16]https://yktnews.com/2024/11/191877/
[17]https://www.facebook.com/myanmarlabournews/posts/%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA-%E1%80%A1%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%BD%E1%80%B1-%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%91%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9B%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%80-%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%94/1009330784572521/
[18]https://myanmar-now.org/mm/news/53125/
[19]https://burma.irrawaddy.com/news/2024/08/07/388421.html
[20]https://www.facebook.com/photo/?fbid=876617784565829&set=pcb.876612194566388
[21]https://www.facebook.com/khitthitnews/posts/%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA-%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%A1%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8-%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%9C%E1%80%85%E1%80%AC-%E1%81%82%E1%81%85-%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%81%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%AD%E1%80%AF-%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7-%E1%80%95%E1%80%BC/876612194566388/
[22]https://myanmar-now.org/mm/news/58008/
[23]https://www.facebook.com/watch/?v=484058860699249
[24]https://www.facebook.com/MizzimaDaily/posts/pfbid02f4WZARj92pi9irTtcJvejtPShrT3XHFCADh4Furd7YHcQ2aGicDuuDRJiG6y96Tdl
[25]https://www.bbc.com/burmese/articles/c04plnydwwdo
[26]https://burma.irrawaddy.com/news/2024/09/12/390436.html
Photo by Ajay Karpur on Unsplash
